Wereldwijde verontwaardiging in slogans

Borden met boodschappen van het weinig hoogstaande ‘kaka-pipi-talisme’ tot pleidooien voor de bevrijding van Marokkaanse politieke gevangenen kleurden de betoging in Brussel. Andere spandoeken hadden het over een ‘ecologische urgentie’, eisten ‘voedselsoevereiniteit en het einde van de agro-industriële dictatuur’ en ook ‘een Europa voor de burgers, niet voor de banken’. De manifesten refereerden aan de Franse revolutie (‘Bestorm de Bastille’), naar het marxisme (Che Guevara’s afbeelding was zeer aanwezig) en naar de val van de Muur (‘We are the Wind of Change’).

Slogans in de betogende menigte, Brussel, 15 oktober

In Zwitserland moest vooral de bank USB het ontgelden, een ‘Geldwaschmaschine’ volgens de betogers daar. In Londen sprak Wikileaks-oprichter Julian Assange de protesterende massa toe en hield een Jezus-lookalike de boodschap ‘Ik gooide de geldschieters niet voor niets buiten’ op.

Anderen richtten hun pijlen op bijzonder specifieke doelwitten: ‘Nee aan de Codex Alimentarius, Nee aan Agenda 21, Nee aan de corruptie, Nee aan de leugens’. De Codex Alimentarius is de internationale richtlijn voor voedselproductie, Agenda 21 het globale actieplan voor ontwikkeling in de 21ste eeuw van de Verenigde Naties.

Wereldwijd

Het protest beperkte zich niet tot Europa en de verschillende “bezettingen” in de Verenigde Staten, waarvan Occupy Wall Street de eerste en meest bekende is. Ook in Azië, Latijns-Amerika en Afrika waren er acties. Eén van de Hongkongse demonstranten zegt te protesteren tegen ‘hoe de stad de kapitalisten en bovenklasse helpt de rijkdom te monopoliseren’, terwijl minder gegoede inwoners vastgoedspeculatie gedwongen zijn in appartementjes van enkele vierkante meter te wonen.

In Tokyo zorgde ‘ikidoori’, Japans voor een gevoel van verontwaardiging, ontsteltenis en woede, ervoor dat tweehonderd mensen zaterdag de straat op trokken. ‘Nee tegen nucleaire energie, nee tegen de TPP’, riepen ze terwijl ze langs het bedrijf marcheerden dat verantwoordelijk is voor de kerncentrale in Fukushima. TPP staat voor Trans-Pacifisch Partnerschap, een vrijhandelszone geleid door de VS waartoe Japan overweegt toe te treden.

In de Filipijnse hoofdstad Manila klonk het ‘Tegen imperialistische plunderingen, staatsrepressie en agressieoorlogen’ en ‘Amerikaanse troepen, buiten!’, verwijzend naar de honderden VS-soldaten die in het land zijn om het Filipijnse leger te trainen.

In Chili trokken de laatste weken duizenden de straat op om de redding van de 33 mijnwerkers een jaar geleden te herdenken, en tegelijkertijd de regering van Sebastián Piñera op te roepen om vanuit dat gevoel van nationale eenheid de problemen van het land aan te pakken, met name het onderwijs en de werkomstandigheden in de mijnen, die nog steeds te wensen overlaten.

De 99 procent

Eén constante die overal terugkeert, van Buenos Aires over Seoul tot Auckland, is de slogan van de 99 procent: ‘Wij zijn de 99%’, ‘99% = crisis, 1% = dief’, ‘99% – geven, groeien, groeperen’. Deze zelfverklaarde 99 procent verzetten zich tegen de elite, die zelf maar een procent van de bevolking uitmaakt maar bijvoorbeeld in de Verenigde Staten wel 24 procent van het nationale inkomen binnenrijft. Een elite die zich in de top van de bankwereld en de grote bedrijven ophoudt, en volgens de manifestanten verantwoordelijk is voor de economische crisis, voor corruptie en milieuvervuiling.

Door de bankenreddingen en andere maatregelen die op Europees en nationaal niveau doorgevoerd worden, stroomt nog meer geld naar de top terwijl minimumlonen en uitkeringen omlaag gaan, en de pensioenleeftijd wordt opgetrokken. Deze aanpak wordt aangeklaagd met slogans als ‘Banken worden gered, wij worden uitverkocht’, ‘Ik verloor mijn job, vond een bezigheid [occupation]’. In Madrid, waar afgelopen weekend zo’n half miljoen mensen protesteerden, klonk het ‘Er is te weinig brood voor zoveel chorizo’. Chorizo is een soort worst maar betekent ook dief.

Consensusdemocratie

De politieke maatregelen die de economie moeten aanzwengelen maar een onmiddellijke negatieve weerslag heeft op het leven van de grote massa, doet de vraag naar echte democratie rijzen. ‘Ik maakte dit bord omdat ik me geen eigen politicus kon veroorloven’, ‘Wij zijn niet tegen het systeem, het systeem is tegen ons’, en ‘Ik zal geloven dat bedrijven personen zijn – wanneer Texas er één terechtstelt’, klinkt het.

Verder ook ‘Yes we camp’, een parodie op Barack Obama’s beroemde slagzin. Dat is één van de algemene kenmerken van het protest: in tegenstelling tot het systeem van representatieve democratie, waarbij één persoon verkozen wordt die dan de belangen van de meerderheid zou moeten verdedigen, hebben de bezettingsbewegingen geen uitgesproken leider. Dit betekent echter niet dat ze ongeorganiseerd en chaotisch zijn: van hun aankomst in het Elisabethpark tot de betoging een week later hadden de indignados in Brussel een programma met infosessies, workshops en debatten.

Handgebaren voor vergaderingen met grote groepen, London

Op Wall Street hebben de bezetters een systeem uitgewerkt dat ze ‘consensusdemocratie’ noemen. Elke beslissing moet door de hele groep goedgekeurd worden, iedereen die wat te zeggen heeft krijgt daar de kans toe, er bestaat een serie afgesproken handgebaren die het mogelijk maken om meer informatie te vragen en goedkeuring en afwijzing te tonen zonder de spreker te onderbreken.

‘Als een president je zijn beslissing geeft, is het belang dat je eraan hecht vaak afhankelijk van het voordeel dat je er zelf uit kan halen. Hier werkt iedereen samen om tot een besluit te komen, het neemt meer tijd in beslag maar uiteindelijk is het resultaat veel sterker’, klinkt het bij de deelnemers.

Internet

Internationaal is er coördinatie door middel van het internet. Enkele sites zoals Occupy Together, Take the Square en 15 October brengen verschillende intiatieven samen en bieden handleidingen aan om consensusvergaderingen in goede banen te leiden. Op twitter wordt de berichtgeving samengebracht met behulp van hashtags als #occupy, #globalchange en #15oc.

De 99%-slogan is ook een mechanisme waarrond het protest zich over landsgrenzen heen groepeert. ‘Je moet niet naar hier komen om deel van de beweging te zijn, je kan eender waar beginnen, en werken aan de onderwerpen die voor jouw gemeenschap van belang zijn. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje – bezet alles!’

Ook de volksopstanden in het Midden-Oosten worden als deel van de globale beweging beschouwd. Op de Brusselse betoging was er ‘Tunesië, Egypte, bedankt: jullie maakten de wereld wakker’ te lezen, de sites hebben het over ‘de revolutionaire tactiek van de Arabische lente’.

Specifieke doelen zijn er vooralsnog niet, een centrale leiding ook niet. Wel is er een open debat en een gedecentraliseerde organisatie waarin er ruimte is voor de plaatselijke context, zoals de mijnen in Chili of kernenergie in Japan. Een vastgesteld doel of eindpunt heeft de beweging niet, wat ze wel wil bewerkstelligen is verandering op lange termijn (‘We gaan traag, omdat we ver gaan’) en verandering door consensus (‘Echte democratie nu!’).

Het internet biedt organisatie- en discussiemogelijkheden die er vroeger niet waren, op lokale en tegelijk mondiale schaal. Door deze uitwisseling en directe betrokkenheid zal het protest minder vlug opbranden, ook repressie is op het wereldwijde web beperkt tot het najagen van vluchtige bits en bytes. Concrete veranderingen moeten echter nog steeds in de niet-virtuele wereld gerealiseerd worden. Het is afwachten of de bezetters in New York, Brussel, Athene en elders ook daarin slagen.