In India bepaalt één politicus de keuze van een miljard kiezers

Van 19 april tot 1 juni kiezen bijna een miljard Indiërs een nieuw parlement en dus ook een nieuwe regering. De democratie en de ziel van het land staan op het spel.

‘De verkiezingen van 2024 zouden weleens de laatste democratische verkiezingen in India kunnen zijn.’ De avond is gevallen over een warme oktoberdag in Karnataka, de zuidelijke deelstaat van India die vooral bekend is voor de IT-industrie in Bangalore.

De forse uitspraak komt totaal onverwacht. Ons gesprek ging tot dan over de kracht die hindoes, moslims en christenen in hun eigen tradities kunnen vinden om de toenemende communautaire spanningen in India te stoppen. Mijn gesprekspartner is bedachtzaam en genuanceerd, lijkt hoopvol over de toekomst, maar is ook beducht voor de autoriteiten. Hij wil spreken, maar wel anoniem.

‘Premier Modi versus de rest: daar gaan deze verkiezingen echt over’
journalist Rammanohar Reddy

Het was bij mijn vraag naar 2024 dat zijn toon van zacht en zoekend naar duister en dreigend ging. ‘Als de BJP een derde opeenvolgende mandaat krijgt van de kiezer, denk je dat de partij haar dromen van een hindoenatie dan zal verankeren in de grondwet?’, vroeg ik. ‘Waarom zou ze?’, wierp hij tegen. ‘Alle instellingen eten nu al uit haar hand.’ En dan, na een lange pauze: ‘De verkiezingen van 2024 zouden weleens de laatste democratische verkiezingen in India kunnen zijn.’

Narendra Modi Superstar

‘Premier Modi versus de rest: daar gaan deze verkiezingen echt over’, zegt journalist en India Forum-uitgever Rammanohar Reddy. Ook bij de vorige algemene verkiezingen in 2014 en 2019 was dat in zekere zin het geval. Die leverden telkens een meerderheid op voor Modi’s hindoenationalistische BJP.

In 2014 kreeg de BJP 31,34 procent van de kiezers achter zich, in 2019 was dat 37,4 procent. 6 op de 10 Indiase kiezers stemden dus níét voor de BJP, terwijl er toch 303 van de 543 zetels naar de BJP gingen. Dat heeft te maken met het first-past-the-post-kiessysteem dat India erfde van de Britten. Daarbij stuurt elk kiesdistrict één vertegenwoordiger naar het parlement.

De “normale” politieke logica stelt dat een politicus die al tien jaar aan de macht is, moet vrezen voor erosie in het vertrouwen van de kiezer. Maar dat geldt blijkbaar niet voor Modi. Een opiniepeiling door het Pew Research Centre in 2023 geeft hem een positieve score van 79 procent en onderzoek door het Amerikaanse Morning Consult geeft hem 76 procent goedkeuring, wat van Modi met voorsprong de populairste regeringsleider ter wereld maakt.

Voormalig topambtenaar Bindu Dalmia vergelijkt het in een opiniebijdrage op News18 met het gedrag van consumenten: ‘Om verkozen te worden, moet een partij door kiezers gezien worden als een organisatie die een duidelijk omschreven dienst of product aanbiedt met voldoende garantie op het leveren daarvan. Zoals consumenten enkel regelmatige kopers worden als hun verwachtingen vervuld worden, zo keren ook kiezers enkel terug naar dezelfde partij als ze tevreden zijn.’

Hindoenatie

Onthou dat beeld van ‘voldoende garantie’. Want, zegt Rammanohar Reddy nog: ‘De slogan die Modi in het najaar van 2023 lanceerde, “met Modi-garantie”, zet de toon van de verkiezingscampagne.’ Die garantiebelofte focust expliciet op welvaart voor alle 1,4 miljard Indiërs en op mondiale macht voor India. En, impliciet, om hindoetva te realiseren: de hindoenationalistische ideologie die van India een echte en internationaal gerespecteerde hindoemeerderheidsstaat wil maken.

De hindoetva-belofte komt met tastbare garanties. Dat werd met veel pracht en praal onderstreept toen op 22 januari de nieuwe Ramtempel in Ayodhya ingehuldigd werd, door premier Modi, deelstaatpremier Yodi Adityanath (ook BJP) en Mohan Bhagwat, de opperste leider van de hindoenationalistische massabeweging RSS. De tempel was niet helemaal afgewerkt, maar de plechtigheid kon niet wachten. Want de inhuldiging moest duidelijk maken dat de premier, de beweging en de partij hun beloften nakomen, ook al vraagt dat decennia werk.

Op de plek waar nu een tempel gebouwd wordt, richtten moslimheersers in de 16de eeuw een moskee op. Die werd in 1992 gesloopt door een menigte, aangevuurd door BJP-politici. Modi wijdde er eind januari dan ook niet zozeer een plek van gebed en spiritualiteit in, maar een monument voor het hindoenationalisme. Daarom noemde Modi de inwijding ook het begin van een nieuw tijdperk.

Ook andere hindoenationalistische agendapunten werden de voorbije jaren gerealiseerd: deelstaat Jammu en Kasjmir werd ontdaan van zijn bijzondere statuut, moslimmannen kunnen niet langer scheiden door driemaal na elkaar talaq te zeggen, op veel plaatsen werden wetten tegen handel in koeien verscherpt … Voor vier op de tien kiezers zijn deze beleidskeuzes dus de bevestiging van de beloofde hindoerashtra of hindoenatie.

Garantie op welvaart?

Kan Modi ook de welvaartsbelofte realiseren? Elke partij zal met voorstellen moeten komen om de kiezers uit lagere kasten ervan te overtuigen dat ze echt werk wil maken van beleid dat hun ten goede zal komen, schrijft Milan Vaishnav, India-expert bij Carnegie Endowment for International Peace, in zijn vooruitblik op de verkiezingen. Welvaart werd een thema nadat eind vorig jaar uit een telling in deelstaat Bihar was gebleken dat veel meer mensen tot de historisch uitgesloten kasten behoorden dan werd aangenomen.

Voor de BJP is dat moeilijk terrein, aangezien de hindoe-nationalistische beweging in oorsprong erg brahmaans – en dus opperkaste – is. Bovendien bedreigen de tegenstellingen tussen hogere kasten, lage kasten en onaanraakbaren de eenheid onder hindoes en dus de meerderheid waarop de BJP haar macht bouwt.

Die kaap heeft de BJP handig omzeild door volgehouden basiswerk van de RSS, die tegelijk massa- en voorhoedebeweging is met decennialange inzet voor scholen, welzijn en gezondheid van onaanraakbaren en andere uitgesloten groepen. Het resultaat is dat sommigen onder de lagere kasten en gemarginaliseerde groepen vandaag behoren tot de meest radicale aanhangers van de hindoenationalistische beweging.

‘Wat uitsluiting is voor moslims, is voor lagere- en middenklasse-hindoes een manier “om moslims hun plaats te tonen”.’
Politicoloog Amir Ullah Khan

Toch blijft de vraag hoe de kiezers zullen oordelen over de sociaal-economische verwezenlijkingen van de voorbije vijf jaar. De coronacrisis kostte aan meer dan een half miljoen Indiërs het leven, deed de economie met meer dan 25 procent krimpen, liet miljoenen arbeidsmigranten aan hun lot over en zorgde voor chaotische scènes in ziekenhuizen. Volgens onafhankelijke economen is er ook een groeiend werkloosheidsprobleem en komt de maakindustrie in India niet echt van de grond.

Het antwoord op de wijdverbreide armoede en onzekerheid ligt in wat Milan Vaishnav ‘competitive welfarism’ noemt: het opbod in bijstandsmaatregelen. Het belang daarvan klonk sterk door in de recente beslissing van Modi om de gratis voedselbedeling aan meer dan 800 miljoen Indiërs met 5 jaar te verlengen.

Reële sociaal-economische vooruitgang is er niet voor de grote meerderheid van de Indiërs, dus wordt de belofte van bijstand een centraal thema in de campagne. De voorbije jaren heeft de BJP dat electorale wapen steeds nadrukkelijker ingezet, met armen, achtergestelde groepen en vrouwen als eerste doelgroepen. Met succes.

De derde Modi ki Guarantee is de mondiale machtsbelofte. Volgens Vaishnav kan buitenlandse politiek een doorslaggevend thema zijn bij de verkiezingen. De BJP heeft er de voorbije jaren alles aan gedaan om in India de indruk te wekken dat de rest van de wereld aanschuift om goede raad te krijgen van Delhi. Het land ontpopte zich tot een leermeester van de wereld. Die idee is in de voorbije jaren zo vaak herhaald dat iedereen gelooft dat ze waar is.

Bovendien wist de partij, geholpen door gezagsgetrouwe media, het internationale aanzien van India te koppelen aan de geroemde leiderschapskwaliteiten van premier Modi. Daar kan geen enkele oppositiepartij of -politicus tegenop. Rammanohar Reddy denkt niet dat internationaal aanzien een doorslaggevend argument is voor de gemiddelde kiezer, maar ziet het wel als een bijkomend argument, boven op de hindoenationalistische geloofsbrieven en de bijstandsprogramma’s.

Tegen minderheden

De BJP slaagt erin om een belangrijk deel van de Indiase publieke opinie ervan te overtuigen dat haar eenheid-onder-hindoevlag de beste toekomstkansen biedt voor het land. Niet voor moslims, dat is duidelijk. Maar ‘wat uitsluiting is voor moslims, ziet er voor lagere- en middenklassehindoes uit als een manier “om moslims hun plaats te tonen” na eeuwen van overheersing’, zegt politicoloog Amir Ullah Khan in Hyderabad. Daarmee legt hij meteen de vinger op de pijnlijkste plek van de Indiase democratie: de levendige en rumoerige politieke arena verschuift stelselmatig naar een meerderheidsdenken, waarin minderheden steeds meer behandeld worden als tweederangsburgers.

De constructie van hindoes als één volk is na meer dan honderd jaar basiswerk ver gevorderd. Zó ver dat de grondwettelijke garanties voor minderheden, met name voor moslims, uitgehold zijn. Deelstaten geregeerd door de BJP gebruiken bulldozers, burgermilities en rechtbanken om “moslims hun plaats te tonen”. En ook al gaan ze daarbij ver over de wettelijke grenzen, toch doen ze dat al jaren ongestraft.

Een jonge en geëngageerde moslim die ik in oktober sprak in Hyderabad, stuurde me in januari nog een berichtje: ‘Hoe blijf je strijdbaar als alles en iedereen de kant kiest van een rechts politiek project dat zich tegen minderheden keert?’

Tegenover de dominante BJP staat een oppositiefront, de I.N.D.I.A. (Indian National Developmental Inclusive Alliance). Maar die slaagt er maar moeilijk in om met een duidelijke en eenvormige politieke boodschap naar de kiezer te stappen. Dé lijm die I.N.D.I.A. samenhoudt, zijn het engagement voor de grondwettelijke belofte op een seculier India, de noodzaak aan tastbare vooruitgang voor de arme meerderheid en het streven naar gelijke rechten voor minderheden.

Maar terwijl de BJP haar hindoenatie concretiseert in emotionele symbolen, blijven de politieke ambities van I.N.D.I.A. eerder vaag en theoretisch. En nu een van de architecten van I.N.D.I.A., Nitish Kumar, overgestapt is naar de BJP-alliantie, is succes nog onwaarschijnlijker geworden.

Geschiedenis (de)koloniseren

Als de BJP straks opnieuw de meerderheid haalt in het parlement, is dat niet om tot de orde van de dag over te gaan. Dat is niet de stijl van Modi of de agenda van de hindoe-nationalistische beweging. Bovendien volgt in 2025 het eeuwfeest van de moederorganisatie, de RSS. Dé vraag is: welke groot eeuwfeestgeschenk wil Modi III aanbieden aan de beweging waarin de premier en talloze kaders van het hindoenationalisme groot werden?

Misschien wordt India officieel hernoemd tot Bharat. Of wordt de vermelding ‘seculier’ geschrapt uit de aanhef van de grondwet. Misschien wordt Hindi de enige officiële taal van het land. Of worden de tempeldisputen in Mathura en Varanasi geactiveerd, die vergelijkbaar zijn met het verhaal van de Ramtempel in Ayodhya. Moskeeën afbreken en er tempels voor in de plaats bouwen geldt nu als een zaak van dekolonisering.

Wellicht wordt de geschiedenis in het onderwijs ook verder “gedekoloniseerd” door terug te grijpen naar de itihasa: de geschiedenis zoals ze in de epische hindoegeschriften opgetekend werd en zoals ze door hindoenationalisten als feiten doorgegeven wordt. Misschien wordt de terugkeer van de hindoe pandits naar de moslimmeerderheidsregio Kasjmir een speerpunt van beleid en massabeweging.

Ook de eis om komaf te maken met de aparte familiale wetten voor moslims heeft altijd potentie voor Modi en zijn partij, dat bleek in februari toen het deelstaatparlement van Uttarakhand nog snel een eengemaakte familiewet door het parlement joeg. Er blijft, met andere woorden, nog veel te doen voordat India omgebouwd is tot het door hindoenationalisten gedroomde Bharat. En als dat allemaal gerealiseerd wordt, is het onzeker of er nog een grondwettelijke democratie en een functionerende rechtsstaat overblijft.

Deze analyse werd geschreven voor het lentenummer van MO*magazine. Vind je dit artikel waardevol? Word dan proMO* voor slechts 4,60 euro per maand en help ons dit journalistieke project mogelijk maken, zonder betaalmuur, voor iedereen. Als proMO* ontvang je het magazine in je brievenbus én geniet je tal van andere voordelen.