Oost-Congo: musiceren voor de vrede

In de rurale gebieden van Kivu nemen jongeren vaak een belangrijke plaats in bij gewapende conflicten: zij zijn het die vaak strijden en sneuvelen in dezelfde oorlog. Jongeren komen eerst in aanmerking voor rekrutering door milities. Zij vormen het leeuwendeel van de strijdende troepen - en van de slachtoffers - in de vele frontlinies tussen Noord- en Zuid-Kivu. De meeste jonge burgers hebben vrienden, familie of kennissen die deel uitmaken van een of andere gewapende groep.

Dat jongeren opvallend vaak betrokken zijn in de conflicten in Oost-Congo is te wijten aan verschillende factoren. In de eerste plaats de armoede, de afwezigheid van toekomstperspectieven en het gebrek aan onderwijs.

‘Werkloosheid en morele ontreddering drijven de jongeren in de armen van gewapende groepen’, zegt een schoolprefect uit Nyanbiondo, een dorpje in het territorium Masisi in Noord-Kivu.

‘Laat die jongeren makkelijker werk vinden, dan zouden ze er niet aan denken zich bij gewapende groepen aan te sluiten’, bevestigt een lokale autoriteit van datzelfde dorpje. De jongeren die bij de groepen gaan, zijn inderdaad vaak ongeschoold. Het zijn wezen die het moeten rooien zonder een familie die hen een sociaal en economisch referentiekader had kunnen bieden. 

Gedichten tegen geweld

Ondanks die moeilijke context hebben sommige jongeren uit verschillende lokale gemeenschappen beslist om zich te verenigen  in hun strijd voor de vrede en een vreedzame samenleving. In Nyabiondo bestaat JMTAP (Jeunesse Musicale et Théâtrale d’Alliance pour la Paix) uit een zestigtal jongeren van tussen 16 en 25 jaar die werkelijk bruisen van energie en enthousiasme. 

De jongeren van Nyanbiondo besloten JMTAP in het leven te roepen in 2012 als een reactie op de “oorlog van Cheka”. De groep van Cheka (aanleunend bij de Nyanga-gemeenschap) voerde strijd tegen de APCLS (Alliance des Patriotes pour un Congo Libre et Souverain; voornamelijk bestaand uit  Hunde). ‘De wederzijdse discriminatie tussen Hunde en Nyanga was heel sterk in die periode’, zegt Achille, de jonge voorzitter van JMTAP. ‘Elke gemeenschap probeerde zich steeds te wreken op de andere voor verliezen die ze hadden geleden bij confrontaties.’

Wanneer de leden van JMTAP beslissen om met heel beperkte middelen een sensibiliseringscampagne voor de vrede te voeren, komen er meer dan vijftig jongeren samen in de hoofdstraat van Nyanbiondo of een nabijgelegen dorp. Zij dragen gedichten voor, spelen liederen en voeren sketches op, om zo de toehoorder ervan te overtuigen de logica van de wapens en etnische discriminatie te verwerpen. Een boodschap waardoor de meeste dorpelingen zich aangesproken voelen.

‘Tijdens onze laatste sensibiliseringscampagnes in Bukombo waren de mensen heel opgetogen over onze opvoering en de boodschap die we brachten. Zij hebben ons uitvoerig bedankt’, zegt Achille.

‘Een buurman, da’s een vriend’

Strijden voor vrede en samenwerking tussen de gemeenschappen op plaatsen waar de milities het voor het zeggen hebben gaat uiteraard niet zonder gevaar of moeilijkheden. Achille, voorzitter van JMTAP, Justin, zijn vice-voorzitter en Fidéline, een adviseur voor de groep, vertellen over de problemen die de jongeren ondervinden wanneer ze de gewapende groepen het hoofd bieden.

Het drietal geeft zijn visie op de relaties tussen de lokale gemeenschappen, maar ook op die tussen de landen in de regio. Zij leggen uit welke moeilijkheden ze ondervinden bij de activiteiten van JMTAP. 

‘Vaak krijgen wij jongeren veel leed te verwerken. Wij zijn het, de  jongeren, die ingezet worden in de gewapende groepen, en niet de ouderen. Door bij een militie te gaan, stuur ik het land de onderontwikkeling in. Ik blijf in mijn gewapende bende en ik ga nergens naartoe. Ik hang rond, maar zonder enig doel. Het enige wat ik daarmee bereik is dat ikzelf achterlijk en beperkt in mogelijkheden word.’

‘[Tijdens een van onze sensibiliseringscampagnes) hebben we het volgende thema uitgewerkt: “Een buurman, da’s een vriend”. Als JMTAP willen wij dat er een goede samenwerking tussen buurlanden bestaat, maar ook tussen lokale stammen hier. We willen goede onderlinge relaties.’

‘Ik herinner me dat we op een dag de mensen hier in Nyanbiondo aanspraken over vreedzaam samenleven. Maar de mensen hadden het niet verstaan. Zij hebben ons ondervraagd en ons gewaarschuwd “dat ze onze ploeg hier niet meer wilden zien opduiken, omdat we van plan waren de Rwandezen naar hier te brengen”. Ze hebben veel gesproken over de Rwandezen, de Nyanga… Als stichters van JMTAP hebben wij hen uitgelegd waarom wij deze boodschap brachten. Daarna zeiden ze “dat ze ons in het oog zouden houden, en dat ze nog wel eens zouden zien of we ons ook zonder die gewoonten konden gedragen”…’

Alle foto’s © Alexis Bouvy