Oegandese moeders over antihomowet: ‘Geen enkele ouder zou zich ooit in onze positie moeten bevinden’

Moeders van lgbtq+-personen in Oeganda vragen in een open brief aan president Museveni begrip en mildheid voor hun situatie en die van hun kinderen. Alles draait om een nieuw Oegandees wetsvoorstel dat in bijzonder strenge straffen voorziet voor mensen met een andere geaardheid.

Voor het ‘misdrijf homoseksualiteit’ kan je in Oeganda een levenslange celstraf krijgen en wie homoseksualiteit ‘bevordert’ riskeert tot 20 jaar achter de tralies. Op een “erge” vorm van homoseksualiteit staat de doodstraf.

Zelfs voor Afrika, waar volgens Human Rights Watch homoseksualiteit nog steeds in 33 landen strafbaar is, zijn dit bijzonder zware straffen. Er heerst bezorgdheid onder mensenrechtenactivisten dat het Oegandese wetsvoorstel andere Afrikaanse landen zou kunnen aanmoedigen om de lgbtq+-gemeenschap strenger aan te pakken.

Andere landen volgen

Mawethu Nkosana Nkolomba van de ngo Civicus zegt dat de goedkeuring van het wetsvoorstel in Oeganda niet op zichzelf staat. ‘In Kenia dreigen lgbti-groepen uit het maatschappelijk middenveld het doelwit te worden van strengere maatregelen door wat er in Oeganda gebeurt.’ Ook in Niger wordt een soortgelijk wetsvoorstel ingediend.

‘Hetzelfde geldt voor Tanzania’, gaat hij verder. ‘De homogemeenschap en feministische groepen zijn er een doelwit - ze worden onder meer onderworpen aan anale tests. In Ghana is een vergelijkbaar wetsvoorstel ingediend als dat van Oeganda, en Burundi ervaart een nieuwe golf van arrestaties binnen lgbti-groepen. Ook in Tunesië en Algerije verslechtert de situatie en in Egypte gebruikt de politie apps om de lgbti-gemeenschap aan te pakken. Dit is dus zeker een trend te noemen’, zegt Nkolomba.

Homofobie

Volgens activist Eric Ndaula is homofobie alomtegenwoordig. Iedereen heeft er wel een mening over: politici, religieuze leiders en zelfs familie. ‘Ze vertellen ons dat homoseksualiteit verkeerd is; het zou een gruwel zijn.’

Toen het Oegandese parlement op 21 maart 2023 het wetsvoorstel goedkeurde, hebben Jane Nasimbwa, Sylvia Nassuna, Janet Ndagire, Patricia Naava, Jackie Nabbosa Mpungu, Florence Matovu Kansanze, Josephine Amonyatta en Shamim Nakamate zich openlijk bekend gemaakt als ‘Moeders van Lgbtq+ Individuen’.

‘Ook wij hebben er niet voor gekozen om ouders te worden van lgbtq+-kinderen, maar we kiezen er wel voor om van onze kinderen te houden om wie ze zijn.’

Hun open brief aan president Museveni, ook overgenomen in de media, verraste velen.

‘Als ouders van lgbtq+-personen promoten wij geen agenda; wij zijn Oegandese moeders, die veel van onze eigen vooroordelen hebben moeten overwinnen om onze kinderen volledig te begrijpen, te accepteren en lief te hebben’, staat in de brief te lezen.

De vrouwen geven aan bang te zijn dat hun kinderen het doelwit worden van geweld door de menigte, wat volgens hen een direct gevolg is van het leven in een land waarvan de wetgevers ‘roekeloos’ homofobie en transfobie legaliseren met de wet tegen homoseksualiteit.

Smeekbede aan Museveni

‘Ook wij hebben er niet voor gekozen om ouders te worden van lgbtq+-kinderen, maar we kiezen er wel voor om van onze kinderen te houden om wie ze zijn. Als ouders verlangen en werken we allemaal om onze kinderen gezond, goed opgeleid en succesvol te zien, zowel in hun professionele als in hun persoonlijke leven’, staat te lezen in de brief.

Die werd op Twitter ook gedeeld door Catherine Kyobutungi, uitvoerend directeur van het African Population and Health Research Center. Dit bracht een online debat op gang.

De moeders verzoeken president Yoweri Museveni om niet in te stemmen met het wetsvoorstel tegen homoseksualiteit. Ze willen ook niet langer aan de zijlijn blijven toekijken hoe hun kinderen op zo’n gevaarlijke en doelbewuste manier worden bedreigd.

Onder meer procureur-generaal Kiryowa Kiwanuka zei dat het wetsontwerp in zijn huidige vorm zelfs diegenen criminaliseert die er vrijwillig voor uitkomen dat zij homoseksuele daden hebben verricht. Kiwanuka stelde een vorm van amnestie voor deze groep voor.

Uithaal naar Europa en de imperialisten

Er zijn veel twijfels of Museveni gehoor zal geven aan de oproep van de moeders. In een persverklaring van 20 april 2023, wordt hij geciteerd: ‘Wees bereid offers te brengen om homoseksuelen te bestrijden’, staat er onder meer te lezen. ‘Het is goed dat de druk van de imperialisten wordt afgewezen. Die imperialisten hebben de wereld 600 jaar lang overhoop gehaald en zoveel schade aangericht.’

Museveni haalt graag uit naar zij die kritiek hebben op het wetsontwerp. Ze zouden volgens hem banden hebben met Europeanen. In toespraken uit hij ook geregeld sentimenten van anti-homoseksualiteit. ‘Europeanen willen het abnormale in het normale veranderen en het aan anderen opdringen’, is zo een van die uitspraken.

Amerikaanse christenen

Sommige critici stellen dat het wetsontwerp door parlementsvoorzitter Anita Among en haar plaatsvervanger Thomas Tayebwa in allerijl is ingediend omdat de initiatiefnemers het graag wilden aannemen vóór de start van een interparlementaire conferentie over gezinswaarden met als thema ‘Bescherming van de Afrikaanse cultuur en gezinswaarden’.

De tweedaagse conferentie vond plaats van 31 maart tot 1 april 2023 aan de oevers van het Victoriameer. Ze werd onder andere bijgewoond door leiders van Family Watch International (FWI). FWI is een Amerikaanse christelijke organisatie die door burgerrechtenactivisten wordt omschreven als ‘een haatgroep, die tegen heldere seksuele voorlichting is’.

‘Als je twee keer wordt veroordeeld voor homoseksualiteit, stelt de wet dat je daarvoor moet sterven. Idem voor seks met overeenstemming als je hiv-positief bent.’

Een van de afgevaardigden was Sharon Slater, die de conferentie toesprak en zei: ‘We moeten deze cultuur van imperialisme, die onze kinderen vernietigt, stoppen.’ Slater en haar team, waaronder Henk Jan van Schothorst, de uitvoerend directeur van Christian Council International, en Gregg Scot, een Amerikaanse advocaat, hebben Museveni en zijn vrouw, Janet Museveni, in het State House Entebbe, ontmoet.

Adrian Jjuuko, de uitvoerend directeur van het Human Rights Awareness and Promotion Forum Oeganda (HRAPF), is het niet eens wat betreft de timing van de wet. ‘Dit is een campagne die al jaren aan de gang is’, zegt hij. ‘En het is niet alleen een Oegandese, maar een internationale campagne’, zegt Jjuuko, wiens organisatie rechtsbijstand verleent aan lgbtq+-personen.

Zijn organisatie staat op een lijst van maatschappelijke groeperingen die met sluiting worden bedreigd. ‘Als je kijkt naar de bepaling over de ‘bevordering van homoseksualiteit’, verbiedt dat in wezen wat wij als advocaten doen. Als advocaat kun je geen lgbtq+-persoon vertegenwoordigen, omdat dat wordt gezien als bevordering van homoseksualiteit’, aldus Jjuuko.

Doodstraf

De wet stelt verder nog andere straffen voor, waaronder de doodstraf voor wie een “veelpleger” zou zijn. ‘Als je twee keer wordt veroordeeld voor homoseksualiteit, stelt de wet dat je daarvoor moet sterven. Idem voor seks met overeenstemming als je hiv-positief bent.’

Ngo’s die ervan verdacht worden homoseksualiteit te bevorderen, riskeren een boete van een miljard shilling (240.000 €) of gevangenisstraffen die oplopen tot twintig jaar.

Dat zal op zich enorme consequenties hebben voor de hiv/aids-situatie in Oeganda. Lgbtq+-personen zullen namelijk de toegang hiv-diensten, met alle beschermende en ondersteunende maatregelen, moeten missen.