Van de Hel naar Hoogstraten

De poorten van Europa zijn moeilijk te bereiken voor vluchtelingen. Hieraan herinnert elk voor de kust van Lampedusa gezonken schip ons. Menig ander drama haalt het nieuws niet. Zij die de tocht wagen behoren tot een kleine minderheid. 80 procent van alle vluchtelingen wereldwijd zitten vast in buurlanden waar ze vaak jarenlang in kampen vertoeven. Als terugkeren naar huis of integreren in het asielland geen opties zijn, voorziet de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR de mogelijkheid tot resettlement: hervestiging naar een land dat hen een permanente verblijfsvergunning geeft.

De 29-jarige Patrice Nahimana zette in juni samen met 30 andere Burundezen voet aan de grond in Zaventem. ‘Elke dag, elk uur van mijn helse tocht herinner ik me’.

Langzaam doet hij zijn geschiedenis tot in het kleinste detail uit de doeken. ‘Ik zat in het laatste jaar van mijn middelbaar, toen de regerende partij in Burundi – de door Hutu’s gedomineerde CNDD-FDD – me wilde rekruteren. Ik herinner me, als kleine jongen naar hun betoog luisterend, dat ze opriepen alle Tutsi’s te doden. Toen ik hen vroeg hoe de partij in godsnaam vrede naar Burundi zou brengen door mensen af te slachten, antwoordden ze me: “Als iemand je vriend doodt, dood jij hun vrienden ook.” Die zin is voor altijd in mijn geheugen gegraveerd. Ik heb hem nooit begrepen. Sinds die dag wilde ik niets meer van de partij weten’.

Patrice staart even dromerig voor zich uit, alsof hij het allemaal opnieuw beleeft, maar hervat dan weer in klare taal zijn verhaal. ‘Toen ik de vraag van CNDD-FDD om lid te worden afsloeg, probeerden ze me met 10 miljoen Burundese frank (een kleine 5000 euro) te overhalen. Ik wist dat hun geld me nooit zou doen moorden. In juni 2010, juist nadat de partij de presidentsverkiezingen had gewonnen, besloot de top om de voornaamste opposanten te doden en zoveel mogelijk anderen gevangen te nemen. Ik werd samen met 32 personen gearresteerd, en een jaar in de gevangenis van Bujumbura opgesloten. 45 andere ‘kritische’ studenten werden afgemaakt’.

Als honden

‘Nadat ik vrijkwam, kreeg ik een lijst van 23 namen in handen. De regering had intussen het “Safisha” programma afgekondigd — Swahili voor ‘opkuis’ – en wilde afrekenen met iedereen die zich niet achter hun visie schaarde. Mijn naam stond op nummer 1. Op dat moment besloot ik naar buurland Tanzania te vluchten.

‘Daar staken ze me opnieuw achter tralies omdat ik geen geld aan de politie wilde betalen. Twee maanden later verscheen ik voor de rechter. Ik kreeg 48 uur om Tanzania te verlaten. Wanneer zelfs het Tanzaniaanse vluchtelingencommissariaat me niet wilde binnenlaten, schoot UNHCR me te hulp. Zij gingen een oplossing zoeken, en zo belandde ik voor zeven maanden in een Tanzaniaans vluchtelingenkamp. Na vele interviews werd ik uiteindelijk geselecteerd voor hervestiging’.

Patrice zucht diep wanneer ik naar het eten in het kamp vraag. ‘Elke dag kregen we een beetje pasta met enkele ongekookte bonen. Ze voedden er de mensen zoals – ik zou zeggen zoals honden, maar hier behandelen ze honden veel beter. Zelfs al had je geld, er waren geen winkels. En uit het kamp ontkwam je niet. Het was één grote gevangenis’.

De ontdekking van de Aldi

Wat hij van België vindt? ‘Toen ik in Burundi woonde dacht ik er nooit over mijn land te verlaten. Ook in Tanzania kwam de gedachte niet in me op om naar Europa te emigreren. Weet je, toen onze groep wist dat we naar België zouden verhuizen, was iedereen ontzettend bang. Verhalen deden de ronde dat er niets was in België, dat we er gingen sterven.

Ik heb toen iedereen bijeengeroepen. We weten niet wat te verwachten, zei ik tegen de anderen. Het enige wat we kunnen doen is kalmeren en afwachten’. De eerste zes weken in België verbleven de Burundezen in het opvangcentrum van Sint-Truiden. Hoewel ze afgezonderd zaten van de asielzoekers, kwamen die hen regelmatig lastigvallen.‘Ze begrepen niet waarom België ons had geholpen om naar hier te komen’, grijnst Patrice. ‘En dan nog wel in een vliegtuig!’

In Hoogstraten lijkt Patrice zich goed aan te passen. ‘De maatschappelijke werkers leren me om te gaan met culturele verschillen’, vertelt hij, ‘Maar ik ben geen moeilijk mens en maak me niet snel kwaad. Ik weet dat iedereen op een andere manier denkt, en zo probeer ik in de maatschappij te staan. Het belangrijkste dat ik hier heb geleerd, is mezelf open te stellen. Tijdens de integratiecursus zeiden ze me dat vele vluchtelingen zich opsloten. Dat heb ik niet gedaan. Ik heb zelf de Aldi van Hoogstraten ontdekt. In het leven moet je blijven ontdekken. Dat is mijn principe tenminste. Hoe ik mijn toekomst zie? Ik wil zo snel mogelijk werk, want leven zonder werk betekent opnieuw gevangenschap’.

Om de veiligheid van de getuigen te garanderen zijn de namen in het artikel fictief gemaakt.