Rol Australische overheid bij dood asielzoekers onduidelijk

Kon de Australische overheid de verdronken vluchtelingen nog redden? Die vraag blijft bijna vier jaar na het incident nog onbeantwoord. Faris Kadhem, een overlevende, getuigde voor de rechtbank dat hij drie metalen boten had gezien terwijl hij samen met zo’n 200 andere vluchtelingen in het water dreef, nadat de SIEV-X gezonken was. Ze werden beschenen metlichten en daarna zouden de boten zijn vertrokken. Pas de volgende ochtend werden 45 vluchtelingen gered door Indonesische vissersboten.

Het is nog steeds niet duidelijk of er elektronische opsporingsapparatuur op de SIEV-X was geplaatst, waardoor de Australische marine de route van het schip nauwkeurig kon volgen. Australië traint Indonesische functionarissen om trafikanten op te sporen en tegen te houden. In 2002 weigerde het hoofd van de Australische Federale Politie, Mick Keelty, vragen van een senaatscommissie over de mogelijke aanwezigheid van dergelijke apparatuur te beantwoorden. Als er elektronische opsporingsapparatuur op de SIEV-X was geplaatst, dan was waarschijnlijk bekend waar het schip zich bevond. In dat geval had eenvoudig een reddingoperatie op touw gezet kunnen worden, zegt Tony Kevin, die een boek schreef over de zaak.

Getuigen hebben ook verklaard dat de organisator van de reis, Abu Quessey, nauwe contacten onderhield met het Indonesische leger. Een getuige, Karim Al-Saaedy, verklaarde tegenover het Hof dat Quessey hem en enkele andere Iraakse vluchtelingen uitgenodigd had voor een ontbijt in een groot hotel. Bij dat ontbijt werden ze voorgesteld aan de officier van de Indonesische kustwacht die verantwoordelijk was voor Sumatra, waar de SIEV-X vertrok. Quessey zit een celstraf van zeven jaar uit. Hij werd in december 2003 door een Egyptische rechtbank veroordeeld voor medeplichtigheid aan de dood van de vluchtelingen.

Geruchten over betrokkenheid van de Australische regering worden versterkt door onthullingen van twee onderzoeksjournalisten, David Marr en Marian Wilkinson. In 2003 verscheen een boek waarin zij zeggen dat de toenmalige minister voor Immigratie, Philip Ruddock, tijdens een bezoek aan de Australische ambassade in Jakarta geïnformeerd zou hebben of het ook mogelijke was om schepen met asielzoekers te saboteren. Ruddock heeft nooit gezegd dat het verslag van die bijeenkomst niet deugde.

Toen het nieuws over het drama in 2001 naar buiten kwam, tijdens een verkiezingscampagne waarin de asielzoekersproblematiek centraal
stond, zei de Australische premier John Howard dat het schip was gezonken in Indonesische territoriale wateren. De verantwoordelijkheid voor de kwestie lag volgens hem dan ook bij de Indonesische autoriteiten.

Uit een intern overheidstelegram, dat verscheen op de dag nadat de overlevenden waren opgepikt, blijkt echter dat de regering wist dat de SIEV-X zonk in internationale wateren binnen de Australische surveillancezone. Het telegram werd pas in februari 2003 in gecensureerde versie openbaar gemaakt. De Australische overheid houdt echter nog steeds vol dat de exacte positie van de SIEV-X onbekend was. In een vorige maand verschenen verklaring gaf minister van Justitie Chris Ellison voor het eerst toe dat het schip in internationale wateren is gezonken.

De oppositie zegt dat de regering zich verschuilt achter veiligheidsprotocollen die zijn overeengekomen met Indonesië en dat het parlement informatie wordt onthouden. Herhaalde verzoeken van de senaat om een onderzoek, werden genegeerd. Senator Andrew Bartlett, leider van de Australische Democratische Partij, denkt dat de getuigenverklaringen over betrokkenheid van het Indonesische leger bij de zaak de reden voor een onderzoek versterken. (JS/MM)