Praten helpt tegen vrouwenbesnijdenis

Volgende maand vindt in Kenia de tweede Afrikaanse Conferentie rond Seksuele Rechten en Gezondheid (19-21 juni) plaats. Vrouwenbesnijdenis neemt een belangrijke plaats in op de conferentie. Een lokaal Keniaans initiatief zou wel eens voor een doorbraak kunnen zorgen.

‘Intergenerationele dialoog’ is de officiële naam voor de conversaties die het taboe rond vrouwenbesnijdenis moeten doorbreken. Het initiatief gaat uit van het Keniaanse ministerie van Volksgezondheid in samenwerking met de Duitse Ontwikkelingscoöperatie, een tak van de Duitse ontwikkelingssamenwerking en bestaat ongeveer een jaar.

Uit een gezamenlijke studie blijkt dat dertig procent van de Keniaanse vrouwen besneden is. In de Kajiado provincie, waar voornamelijk mensen wonen die tot de etnische Maasai groep behoren, loopt hun aantal echter op tot negentig procent. In sommige streken zijn zelfs alle vrouwen besneden. De Maasai zien de besnijdenis dan ook als een voorwaarde voor het huwelijk. Meisjes worden er al vanaf hun negende jaar uitgehuwelijkt. Met gevaarlijke zwangerschappen en een uitzichtloze toekomst voor gevolg. Eens getrouwd mogen de meisjes niet meer naar school.

“Dialoog is een cultureel aanvaarde manier om delicate onderwerpen ter sprake te brengen”, zegt Phoebe Mollel, districtcoördinator van het project. “Maar we beseffen heel goed dat er niemand zou komen wanneer we mensen uitnodigen voor een gesprek over vrouwenbesnijdenis. Vandaar dat we de mensen uitnodigen om te praten over gezondheidzorg en aids-preventie. Daarna is het gemakkelijker om opvolgsessies te organiseren over de effecten van VGM op meisjes en vrouwen.”

Zo getuigen vrouwen over hun moeilijke bevallingen en hevige bloedingen als gevolg van de besnijdenis. VGM houdt in dat de vrouwelijke geslachtsdelen gedeeltelijk of volledig verwijderd worden en vervolgens dichtgenaaid. Waardoor er slechts een zeer kleine opening over blijft voor urine en menstruatie. Niet alleen bevallen wordt hierdoor zeer moeilijk, veel vrouwen kunnen niet meer gaan zitten zonder helse pijnen.

Niet alleen vrouwen worden in het project betrokken. Ook voor mannen en jongens worden debatten georganiseerd. De onwetendheid is zeer groot. De wet van 2001 die vrouwenbesnijdenis verbiedt bij meisjes jonger dan achttien is nauwelijks gekend.

Het juk van de traditie blijft zeer groot. Zo mag een arts of vroedvrouw geen hulp verlenen bij de bevalling van een onbesneden vrouw. Tenzij de familie van de vrouw een boete betaalt in de vorm van een geit. Verschillende vrouwen riskeerden op die manier hun leven door zonder enige hulp te bevallen.

Het initiatief begint de eerste vruchten af te werpen. “Na het horen van de gevaren die verbonden zijn aan vrouwenbesnijdenis zijn sommigen ermee gestopt. In plaats van fier rond te bazuinen dat het de dag van de besnijdenis is van hun dochter of kleindochter, zijn ze eerder beschaamd en doen ze het in stilte. Een kleine stap in een belangrijk proces van bewustwording”, zegt Mollel.

Mary Kiluso (75) is hiervan een goed voorbeeld. Sinds vorig jaar weigert ze nog besnijdenissen uit te voeren. Hoewel die haar twaalf euro per meisje opbrachten. In een land waar meer dan de helft van de bevolking moet rondkomen met minder dan een euro per dag is dat een belangrijk signaal.

Volgens Amnesty International bestaat vrouwenbesnijdenis nog in 28 Afrikaanse landen. Vaak wordt de besnijdenis gezien als een rite op weg naar volwassenheid. Anderen zijn ervan overtuigd dat door de besnijdenis de seksuele appetijt van vrouwen zal verminderen en ze bijgevolg hun man minder ontrouw zullen zijn.