Maakt Waalse regering wapenexport moeilijker?

Raad van State grijpt in 

Daags na de regionale verkiezingen van juni vorig jaar gaf Waals minister-president Rudy Demotte (PS) groen licht aan FN Herstal voor de export van wapens naar Libië. De wapenproducent mocht tweeduizend oproerwapens en een duizendtal aanvalswapens en wisselstukken leveren, goed voor een contract van 11,5 miljoen euro. Alle regeringspartijen, inclusief Ecolo, schaarden zich achter de deal. Later kwam er veel kritiek op, onder meer wegens Libië’s slechte reputatie inzake mensenrechten én omdat de lichte aanvalswapens uit het FN-contract wel eens in foute handen kunnen komen, temeer daar Kadhafi een kwalijke reputatie heeft als sponsor van terroristen en rebellen zoals de Mahamid en de Janjaweed. Bovendien zoekt Libië de jongste jaren volop naar wapens op de legale én illegale markt.

Nieuwe vergunning na twee weken

Maar niet die reden werd aangehaald door de Raad van State, die op 29 oktober de vergunning verbrak, zegt Luc Mampaey van GRIP, het Waalse onderzoeksplatform Groupe de Recherche et d’Informations sur la Paix et la Sécurité (GRIP). Wel het feit dat Libië de mensenrechten niet respecteert en het feit dat een regering “in lopende zaken” zo’n vergunning niet mocht toestaan. ‘Amper twee weken na de opheffing door de Raad van State, heeft minister-president Rudy Demotte echter onder druk van de Luikse wapenlobby, een nieuwe vergunning toegekend.’ Economieminister Jean-Claude Marcourt, Luikenaar, was één van de voorstanders. Zijn advocatenbureau heeft nauwe banden met de Forrest-groep, eigenaar van wapenbedrijf New Lachaussée. ‘De Libische wapens die nog niet waren verscheept, zijn toen binnen de 24 uur na de toekenning geleverd. De magistratuur voelde zich geschoffeerd door de Waalse politici’.

Wapens zijn al geleverd

Toch zit het gerecht intussen niet stil. Er loopt nog altijd een beroepsprocedure bij de Raad van State. Die kan de beruchte vergunning nog altijd verbreken en niet louter opheffen. Maar is dat geen maat voor niets? De wapens zijn vertrokken en noch de Libische politie, noch het 32e bataljon van de elitetroepen zullen hun nieuw tuig graag inleveren. Mampaey: ‘Dat klopt, maar de wapendeal is nog niet rond. FN Herstal onderhandelt momenteel over nieuwe leveringen ter waarde van 100 miljoen euro en dus zullen er dra nieuwe aanvragen op het bureau van minister Demotte belanden.’ Als de Raad van State de vorige definitief vernietigt, geeft dat Rudy Demotte wellicht meer munitie, zo hij de nieuwe exporten wil weigeren.

Libië is geen uitzondering

Vraag is of de gerechtelijke molen snel genoeg zal malen om een nieuwe aanvraag voor te zijn. Bovendien valt de uitspraak van de rechters ten gronde evenmin te voorzien. Behalve enkele zeer onvoorstelbare bestemmingen, heeft de Waalse dienst Vergunningen de voorbije jaren amper ingediende exportdossiers geweigerd. Daartussen zaten nog gevoeligere bestemmingen dan Libië, dat sinds de normalisering van zijn buitenlandse relaties door alle Westerse mogenheden aan de borst wordt gedrukt.

Belletje naar dienst vergunningen

Wat de heisa rond de Libische wapendeal misschien wel oplevert, is een verstrenging van de procedures, waarvan al langer sprake. De contouren daarvan tekenen zich scherper af in de nasleep van deze deal. Wanneer FN vandaag overweegt om aan bedenkelijke staten te leveren, wordt er altijd wel ‘s informeel gepolst bij de dienst vergunningen van het kabinet of een latere aanvraag voor export misschien problemen zou opleveren. Zoniet, wordt het contract alvast getekend en begint de fabriek aan de assemblage. Maar daar zou nu verandering in komen, aldus Luc Mampaey van GRIP. Net als in Frankrijk zal een wapenfabrikant vooraleer hij een contract tekent met een buitenlandse klant als Libië, hiervoor officieel het fiat moeten krijgen van de Waalse overheid. Een belletje met de dienst zal dus niet volstaan. Wanneer een fabrikant later werkelijk wil exporteren, moet hij ook nog ’s de traditionele exportvergunning vastkrijgen. ‘Het ene leidt niet per se tot het andere. Als tijdens de productie het land van bestemming opgeschrikt wordt door een staatsgreep, zou de exportvergunning wel ’s geweigerd kunnen worden, terwijl er wel groen licht was gegeven voor de ondertekening van het contract’. De getrapte procedure moet vermijden dat firma’s bij de behandeling van hun exportvergunning staan zwaaien met de mogelijke verliezen die ze oplopen, zoals vorige zomer. Het tuig lag volgens FN Herstal al in dozen klaar en was gegraveerd met Libië als bestemmeling. Als de Waalse regering in extremis toch nog een exportvergunning had geweigerd, moest alles vernietigd worden, luidde het. Dit drukkingsmiddel zou met de nieuwe procedure alvast uit de handen worden geslagen.

‘FN Herstal onderhandelt momenteel over nieuwe leveringen ter waarde van 100 miljoen euro’

Adviescommissie hervormen

En er is nog een nieuwigheid op handen. In de Commissie die rond ‘(zeer) gevoelige’ dossiers advies geeft aan het kabinet van de minister-president, zouden behalve ambtenaren ook onafhankelijke experts gaan zetelen. Bovendien zou de commissie doorzichtiger worden en decretaal verankerd.  Mampaey: ‘Vandaag heeft die commissie geen wettelijke basis. Het is een occulte vergadering van een zestal personen, voorgezeten door Philippe Suinen, de administrateur-generaal van het AWEX (Agence wallonne à l’Exportation et aux Investissements étrangers). Iemand die de Waalse export moet bevorderen, mag oordelen over de wenselijkheid van wapenexport?!’

‘Demotte wil wel, nu de anderen nog’

De voormalige Nederlandstalige woordvoerder van Rudy Demotte, Sarah Vandecruys, heeft intussen de plaats ingenomen van Dominique Delattre, die baas was over de toekenning van vergunningen, tot voor hij adjunct-kabinetschef werd van Demotte. Zij bevestigt dat het kabinet denkt aan de invoering van een zogenaamd ‘pre-akkoord’ en aan de hervorming van de adviescommissie. ‘Maar de details zijn nog niet rond en de voorstellen zijn nog niet besproken in de regering, noch het parlement. Het is dus vroeg om hierover te communiceren.’ Is de hervorming een wensdroom van enkele politici en ambtenaren of overleven de voorstellen het politiek armworstelen met de Luikse wapenlobby? En zal het Waalse Gewest dit jaar fiat geven voor de veel grotere wapendeal dan de 11,5 miljoen euro waarover vorig jaar zoveel ophef was?
Lees ook “Belgische wapens van FN Herstal voor Kadhafi” (artikel uit MO*, september 2009)