Kirkuk splijtzwam voor nieuwe regering

Door de tegenstellingen tussen de drie grote bevolkingsgroepen van Irak duurde het vijf maanden vooraleer Irak een regering kreeg na de verkiezingen van december. Voor het eerst sinds de omverwerping van dictator Saddam Hoessein heeft Irak nu een bestuur waarin ook de belangrijkste soennitische groepen vertegenwoordigd zijn. Eerdere overgangsregeringen hadden ze altijd geboycot. Op drie belangrijke portefeuilles - Nationale Veiligheid, Binnenlandse Zaken en Defensie - is nog geen naam geplakt, maar premier Nouri Maliki maakt zich sterk dat zijn ploeg een einde kan maken aan de zware conflicten tussen soennieten, sjiieten en Koerden.

Maar de uitdagingen zijn enorm. Een van de grootste vraagstukken is het federalisme en de zeggenschap over Kirkuk. Het olierijke Kirkuk, een Koerdische stad waar zich onder Saddam Hoessein veel Arabische inwijkelingen vestigden, ligt net buiten de grenzen van de Koerdische regio in het nieuwe Irak. Maar de Koerdische leiders willen dat Irak het Koerdische karakter van en daarmee ook de bevoegdheid van de Koerdische bestuurders over Kirkuk erkent. Ze willen ook niet dat de andere bevolkingsgroepen afdingen op het in de grondwet vastgelegde principe dat de Iraakse regio’s een verregaande graad van autonomie genieten.

In Koerdistan, dat zich sinds de vorige Golfoorlog los van Bagdad kon ontwikkelen, is dat zelfbestuur de facto al lang ingevoerd. Maar Zafer al-Ani, een van belangrijkste soennitische politici in het parlement, heeft aangekondigd dat zijn fractie de grondwet op dat punt wil veranderen. De soennieten willen de macht van de regio’s inperken en verhinderen dat er nieuwe autonome regio’s ontstaan.

In het referendum van oktober stemden de soennieten grotendeels tegen de nieuwe Iraakse grondwet. Ze geloven dat de federalistische staatsordening en de verregaande bevoegdheden van de regio’s, Irak uiteindelijk zullen doen uiteenvallen. De soennieten willen vermijden dat Koerden en sjiieten in hun regio’s voor eigen rekening olie kunnen winnen. In die twee gebieden gaan de grootste olievoorraden schuil. De angst is niet ongegrond. Sinds de goedkeuring van de grondwet hebben de Iraakse Koerden in hun regio twee nieuwe olieboorprojecten opgestart.

De strijd om de zeggenschap over de Iraakse olievoorraden kan het makkelijkste losbarsten over de vraag wat er met Kirkuk moet gebeuren. Rond de stad met zijn etnisch gemengde bevolking liggen grote olievelden. De regering van Iraaks Koerdistan eist dat de nieuwe regering snel duidelijkheid schept. “Als ze dat niet doet, zullen de Koerden dat zelf doen – we zullen ons Kirkuk niet laten ontfutselen”, dreigt Firyad Rawandizy, een Koerdische volksvertegenwoordiger in het Iraakse parlement.

Voorlopig blijft het getouwtrek om de olievoorraden nog op de achtergrond door de gewelddadige confrontatie tussen sjiieten en soennieten. Sinds de aanslag tegen een belangrijke sjiietische moskee in Samarra in februari is er geen einde meer gekomen aan het geweld tussen de twee groepen. Bij aanslagen en vergeldingsacties zijn al meer 700 slachtoffers gevallen. (PD)