Europese vrijhandelsplannen “irrigatie voor Afrikaanse economie”

Afrikaanse en internationale actiegroepen hebben hun duivels ontbonden tegen de ‘Economische Partnerschapsakkoorden” (EPA) die de Europese Unie tegen eind dit jaar wil sluiten met zes regionale groepen van voormalige Europese kolonies. Ze stellen dat de Afrikaanse producenten onder de voet zullen worden gelopen door hun Europese concurrenten. Afrikaanse landen zouden hun kansen vergooien om hun economie te diversifiëren. Ze verliezen ook de aanzienlijke inkomsten die ze nu uit invoerheffingen halen. De partnerschapsakkoorden zullen armoede en onderontwikkeling bestendigen, klinkt het.
Zo denken niet alle Afrikanen erover. De partnerschapsakkoorden worden uiteindelijk een zegen voor arme landen, gelooft Sindiso Ngwenya, assistent-secretaris-generaal van de Gemeenschappelijke Markt van Oostelijk en Zuidelijk Afrika. De zestien landen uit de regio die samen geacht worden één van de zes partnerschapsakkoorden met de EU te ondertekenen, kwamen woensdag (24 april) samen in Malawi voor technische onderhandelingen.
Volgens Ngwenya zullen de afspraken alleen in het nadeel van arme landen uitdraaien als ze onvoldoende ingaan op de economische ontwikkeling waar de Afrikaanse landen nood aan hebben. “Maar te oordelen aan de intenties van de Europese Commissie verstaan de Europeanen onze positie en zullen ze rekening houden met onze bezorgdheden.”
Een land als Malawi krijgt door een akkoord meer mogelijkheden om de EU aan te zetten met hulp over de brug te komen voor wegenbouw en energievoorziening, argumenteert Newby Kumwembe, staatssecretaris voor Handel en de Ontwikkeling van de Privésector in Malawi. Als Malawi vooruitgang maakt op die vlakken, kan het de concurrentie met Europese bedrijven beter aan, is zijn redenering.
De Wereldhandelsorganisatie (WHO) is voor de tegenstanders van de partnerschapsakkoorden de grote boeman. Het zijn de regels van de WHO die de EU verplichten haar oude preferentiële handelsovereenkomsten met de ontwikkelingslanden te vervangen door nieuwe afspraken.
Ook binnen de WHO ontbreekt het niet aan Afrikaanse pleitbezorgers voor de partnerschapsakkoorden. “Handelsliberalisering vergroot de keuzemogelijkheden van mensen”, zegt WHO-expert Dickson Yeboah. “Vrijhandel is geen vloedgolf die banen en plaatselijke regels wegspoelt - bekijk het eerder als irrigatie voor groei. De regels van de wereldhandel, die in internationale onderhandelingen tot stand komen, zijn de irrigatiekanalen.” Wederkerigheid is één van die WHO-regels die de tegenstanders zwaar op de maag liggen.
Als de EU haar grenzen open stelt voor Afrikaanse producten, moeten de Afrikaanse landen dat ook doen voor Europese handelswaar. Allessandro Mariani, het hoofd van de Europese delegatie in Malawi, probeerde woensdag die vrees weg te nemen. De EU is volgens hem niet uit op “vrijhandel” met de Afrikaanse landen. Die blijven het recht houden gevoelige producten te beschermen tegen concurrentie vanuit Europa zolang dat nodig is. Van haar kant zal de EU volgens Mariani wel alle handelsbeperkingen uit de weg ruimen. “Geen heffingen en geen quota’s meer. Punt.”
Toch leeft er ook bij de Afrikaanse voorstanders van de akkoorden onzekerheid. Ken Lipenga, de minister van Handel van Malawi, vreest dat de Afrikaanse onderhandelaars door een gebrek aan specialisatie en omringing geen partij zijn voor hun Europese tegenhangers. Daardoor dreigen de Afrikanen akkoorden goed te keuren die voor hen nadelig uitdraaien, of missen ze kansen die voor het grijpen liggen. De Afrikaanse landen verwachten paradoxaal genoeg steun van de EU om dat onevenwicht in internationale handelsonderhandelingen goed te maken.