"Ethiopië gebruikt doodstraf om journalisten te intimideren"

In de nasleep van de verkiezingen van 2005 werden de Ethiopische media hard aangepakt. Vier journalisten, Andualem Ayele Legesse, Mesfin Tesfaye Gobena, Wonakseged Zeleke Tessema en Dawit Fasil Woldeselassie, werden zelfs ter dood veroordeeld, wegens hoogverraad. De mensenrechtenorganisatie Reporters sans Frontières (Reporters zonder Grenzen) heeft onderhandeld over de vrijlating van de vier. Léonard Vincent is het hoofd van de afdeling Afrika.
IPS: De doodstraf moet een schok voor jullie zijn geweest…
Léonard Vincent: Enerzijds wel, want het was een ernstige situatie. Anderzijds dachten we niet dat de regering de straf echt zou uitvoeren. Het vonnis was bedoeld als intimidatiemiddel, een manier om journalisten op hun plek te zetten en te laten zien wat er gebeurt als je de autoriteiten afvalt.
Welk effect heeft het gehad op de media in Ethiopië?
Een heel groot effect. Zelfcensuur is gemeengoed geworden voor Ethiopische journalisten, zeker voor degenen die leven en werken in de hoofdstad Addis Abeba. Alle kritiek tegen de president of de regering kan leiden tot bedreigingen, intimidatie of zelfs arrestatie… Toch zijn twee van de vier journalisten opnieuw begonnen met onafhankelijke kranten in Addis Abeba. Ook al worden ze strikt in de gaten houden.
Zijn journalisten bang voor de doodstraf?
Er bestaat geen reële angst onder mediamensen. Iedereen begrijpt dat de situatie in 2005 anders was, ook RSF. Wel is er angst om in de gevangenis terecht te komen. Die heeft daar een slechte reputatie: cellen met 120 mensen en één latrine, met beperkte bezoekmogelijkheden.
Zijn er recentelijk nog andere journalisten in Afrika geweest die de doodstraf hebben gekregen?
Niet dat ik weet. Misschien een paar kunstenaars, maar geen journalisten. Niet in de afgelopen tien jaar. Wel levenslange gevangenisstraf. Moussa Kaka, een journalist uit Niger, werd vorig jaar september gearresteerd omdat hij contact had met rebellen in het noorden van het land. Hij dreigt levenslang te krijgen. Twee betrokken Franse journalisten waren ook gearresteerd en zij dreigden de doodstraf te krijgen. Maar ze zijn in januari vrijgelaten.
Is het in Afrika in het algemeen moeilijk om over de doodstraf te schrijven?
Ja, in veel landen is het erg riskant om te schrijven over rechterlijke uitspraken. In sommige landen mag er niet eens over het rechtssysteem geschreven worden. Afgelopen maand werd in Niger Aboubacar Gourouza, de hoofdredacteur van het onafhankelijke L’Eveil Plus, veroordeeld tot een maand cel. Hij had de behandeling van twee voor fraude veroordeelde burgemeesters met elkaar vergeleken.
Welke moeilijkheden komt u tegen als u deze problemen onder de aandacht wil brengen?
In sommige landen zijn de autoriteiten erg sceptisch over ons. In Rwanda denken ze bijvoorbeeld dat we betaald worden door de Franse regering. Anderen zeggen de Amerikaanse inlichtingendiensten. We proberen het debat aan te gaan met de autoriteiten. Soms werkt dat, soms niet.