'De enige machtige verzetskracht in de regio vandaag is islamisme. Ik betreur dat'

Steun voor Hezbollah komt uit verschillende hoeken en Hasan is daar een voorbeeld van. Hij is een jonge, seculiere sjiiet, maar noemt zichzelf een linkse atheïst. Toch gelooft hij in de religieuze verzetsbeweging Hezbollah en de buitenlandpolitiek van de Iraanse Islamitische Republiek. Tijdens ons gesprek op de redactie van al-Akhbar in Verdun (Beiroet) legt hij uit waarom. Hij schippert meermaals tussen zijn rol van analist en een discours in onverbloemde wij-zij termen. Volgens zijn krant al-Akhbar zal de Europese beslissing om Hezbollah’s militaire vleugel op de ‘terroristenlijst’ te plaatsen dat wij-zij denken alleen maar versterken. De beslissing zal de EU op het pad van de confrontatie plaatsen met grote delen van de Arabische bevolking. Het sluit invloedrijke partijen als Hezbollah uit bij het zoeken naar duurzame oplossingen.

Bovendien had een gelijkaardige beslissing van de VS jaren geleden al geen grote impact op het werk en de bewapening van de partij. Volgens de krant is het vooral een teken van de zwakheid van de EU en een overwinning voor Israël. Hezbollah-leider Hassan Nasrallah noemde de beslissing gevaarlijk: Israël droomt immers van elk excuus om een volgende aanval op Libanon te rechtvaardigen. Volgens waarnemers kan de beslissing negatieve gevolgen hebben voor Europeanen in Libanon, in het bijzonder voor de VN-missie UNIFIL in het zuiden. De spanning zou alleen maar verder stijgen.

Hoe groot is de spanning in Libanon?

Hasan Illeik: Libanon kan veel incasseren, maar de spanning heeft de zoveelste piek bereikt. Ik kan mij bijvoorbeeld niet vertonen in Tripoli. Ik ben bang dat medestanders van de Syrische rebellen me er aanvallen omwille van mijn mening. Met de rebellen kan je een gezellige babbel houden, maar op elk moment kan één of andere gek die me op tv het Syrische regime hoorde verdedigen, me aanvallen. In Tripoli kunnen het leger noch de politie iets beginnen als iemand je wat doet. Vijf weken geleden trokken ze een Syrische alawitische man al zijn kleren uit, schreven ze ‘alawiet’ op zijn lichaam en trokken ze hem aan een koord door de straten. Tripoli is de ergste frontlijn. Een prachtige stad nochtans.

Is Hezbollah verantwoordelijk voor deze spanning?

Hasan Illeik: Ik ontken niet dat de interventie van Hezbollah in Syrië aan de zijde van het regime de spanning in Libanon deed stijgen. Maar de oorzaak ligt in 2003: de Amerikaanse invasie van Irak maakte het slapende sektarisme wakker en vernietigde het weefsel van de samenleving. Trouwens, vooraleer één sjiitische Hezbollah-strijder voet op Syrische grond zette, vochten Libanese soennieten al met het Vrije Syrische Leger in Homs. Sommigen waren zelfs door Hezbollah getraind toen ze zich nog moslim en anti-Israël noemden. Nu zijn ze plots soennitische moslims en anti-Assad, anti-alawieten en anti-Hezbollah. Maar in tegenstelling tot Hezbollah kunnen zij het militaire evenwicht op het terrein niet beïnvloeden. Hezbollah is beter georganiseerd, heeft meer ervaring en is in staat om zijn bondgenoten overwinningen te bezorgen.

Hoe leven mensen samen in gemengde wijken? Is de haat er al tastbaar?

Hasan Illeik: Het uiterlijke vertoon, de Hezbollah-vlaggen en affiches van Bashar Assad die Hezbollah-aanhangers ophangen, creëren spanningen in de gemengde buurten. Hezbollah is daar uiterst voorzichtig mee. Tijdens de laatste Asjoera-viering negen maanden geleden in Saida weerde Hezbollah alle vlaggen en posters omdat het een gemengde stad is. Bovendien tonen de anderen ook de Syrische oppositievlag. Ik ben verbaasd dat het niet meer spanning heeft gecreëerd dan tot nu toe het geval was. De enige reden die ik kan bedenken, is dat de partijen elkaar niet willen of kunnen vernietigen en elkaar dus in evenwicht houden.

De interventie van Hezbollah in Syrië zal de Syrische burgeroorlog dus niet naar Libanon halen?

Hasan Illeik: Grof gesteld zijn er in Libanon twee tegengestelde partijen: de pro-Syrische Hezbollah en de anti-Syrische 14 Maart Coalitie. Hezbollah kan de interne vijand militair verslaan, maar dat is niet in hun belang. De anderen kunnen Hezbollah simpelweg niet verslaan. Na de moordaanslag op Wissam al-Hassan, generaal in de interne veiligheidsdienst, kwamen gewapende mannen op straat, maar de spanning ging kort daarna weer liggen omdat ze weten dat ze een confrontatie met Hezbollah niet aankunnen. In interviews aan onze krant vertelden soennitische strijders dat ze Hezbollah niet langer dan drie dagen kunnen bevechten en sowieso nooit in Hezbollah-wijken. Het zou hen meer pijn doen dan Hezbollah.

Het lijkt wel dat de oorlog slaapt in Libanon en wakker is in Syrië.

Hasan Illeik: Een vredesakkoord in Syrië moet een politieke deal tussen de Libanese tegenpartijen omvatten, maar ook dat staat er niet aan te komen. Het conflict blijft bestaan omdat de grootmachten via de twee Libanese kampen hun belangen in Syrië nastreven. Anderzijds bestaat er een gentlemen’s agreement tussen de VS, Saoedi-Arabië en Iran om Libanon kalm te houden. Dat is immers belangrijk voor wapenaanvoer naar alle partijen in Syrië. Allemaal gebruiken ze de Syrische oorlog om de bovenhand in Libanon te halen, maar allen weten ze dat niemand op dit moment kan winnen. Omdat ze hopen de vijand in de toekomst te kunnen verslaan, komt er geen akkoord in Libanon.

Was de bomaanslag in de Zuid-Beiroetse wijk Dahiye een signaal aan Hezbollah, omdat tegenstanders weten dat ze geen openlijke confrontatie aankunnen?

Hasan Illeik: Waarschijnlijk. Er zijn veel verdachten. Israël is altijd blij om toe te slaan. Het Nusra Front zou het ook kunnen. Ik ben geen fan van samenzweringstheorieën, maar iedereen weet dat al-Qaeda voet aan de grond heeft in Libanon. De laatste tien jaar werden verschillende militanten gearresteerd in Libanon. Sommigen waren Saoedi’s. Al-Qaeda heeft hier de capaciteit en de logistiek. In Dahiye verblijven ook duizenden Syrische vluchtelingen. De meesten zijn tegen Hezbollah, maar toch betaalt Hezbollah hun voedsel, huisvesting en gezondheidszorg. Het is weinig waarschijnlijk dat het een vluchteling was. Waarschijnlijker is dat een organisatie de prijs van de Hezbollah-interventie in Syrië probeert te verhogen, om de steun voor Hezbollah te doen afnemen.

Dat doet denken aan de Israëlische strategie in 2006.

Hasan Illeik: Inderdaad, Israël probeerde hetzelfde in 2006 met de massale vernieling van Dahiye. Het was een genocide tegen onze herinnering, cultuur en geschiedenis. Ze wilden zoveel mogelijk dood en vernieling aanrichten. Onze vertrouwde plaatsen, oude gebouwen, erfgoed, alles was weg. Ze wilden de geest van het verzet breken door de prijs te verhogen. Maar Israël begrijpt niet dat de hele bevolking in Dahiye met Hezbollah is verbonden. Mijn neven en buren zijn Hezbollah. Je kan de partij niet vernietigen zonder de burgers te doden. De mensen begonnen Hezbollah meer te steunen, niet minder. En dat is voorlopig vandaag ook zo in gebieden met veel Hezbollah-aanhangers omdat ze voelen dat een verzwakking van Hezbollah een overwinning voor Israël zou zijn. Israël heeft objectieve bondgenoten in Libanon: de 14 Maart Coalitie. In 2006 hoopten ze net als de VS dat de Israëlische aanval het einde van Hezbollah zou betekenen. Mensen zijn dat niet vergeten. Wie ook achter de aanslag zat, het was een boodschap aan Hezbollah: ‘Je zal betalen voor wat je in Syrië doet’.

De logica achter Hezbollah’s tussenkomst in Syrië – dat ze zo de problemen uit Libanon houden – gaat dus niet op. We zien het omgekeerde gebeuren.

Hasan Illeik: Dat kan je beschouwen als collateral damage van een noodzakelijke beslissing. Als ze niet in Syrië zouden vechten, zou de prijs veel hoger zijn: Syrië zou verdwijnen uit de handen van het anti-Israëlische verzet, Syrische rebellen zouden naar Libanon komen om hier de confrontatie met Hezbollah aan te gaan. Dat vertelden ze in 2011 zelf aan onze krant.

Waarom zouden de Syrische rebellen Hezbollah willen uitschakelen? Hebben ze het echt op het anti-Israëlische verzet gemunt?

Het is spijtig dat Syrië wordt vernield en er zovele slachtoffers vallen, maar wat er in Syrië gebeurt is een oorlog om het verzet te beschermen. De Palestijnen en ook de Syriërs zullen dat binnenkort begrijpen.

Hasan Illeik: De rebellen hebben twee drijfveren: sektarische haat en gehoorzaamheid aan hun regionale broodheren, de VS en de Saoedi’s. Syrië in hun invloedssfeer binnenhalen is een natte droom voor de CIA. Het is immers de beste proxy om tegen Hezbollah te vechten. Hezbollah kan toch niet aanvaarden helemaal door het Westen omringd te zijn? De Syrische revolutie is een zoveelste poging van het Westen om de as van het verzet van Syrië, Iran en Hezbollah uit te schakelen. Ik zeg niet dat de Amerikanen de Syrische revolutie startten, maar ze waren er wel blij om.

Zijn Hezbollah en het Assad-regime vandaag nog nodig als gewapend verzet? Is er geen ander soort verzet mogelijk?

Hasan Illeik: Syriërs haten Israël en een nieuw Syrië zal ook anti-Israël zijn? Ik twijfel aan die logica. Egyptenaren haten Israël, Jordaniërs haten Israël, Saoedi’s haten Israël. Maar wat doen hun leiders? Ze sluiten rampzalige akkoorden met Israël omdat ze in de zak van het Westen zitten. Natuurlijk is het gewapend verzet nog nodig. Zolang meer dan 6 miljoen Palestijnse vluchtelingen niet in hun thuisland leven, zal de as van verzet blijven bestaan.

Dat verzet zou ten dienste moeten staan van de Palestijnen, maar zelfs zij verliezen nu hun respect voor Hezbollah.

Hasan Illeik: Dat klopt. Maar zij zullen het herwinnen als op termijn zal duidelijk worden wat er met de regio gebeurt. Mensen begrijpen niet wat er gebeurt sinds de Tunesische en Egyptische revoluties. Het is spijtig dat Syrië wordt vernield en er zovele slachtoffers vallen, maar wat er in Syrië gebeurt is een oorlog om het verzet te beschermen. De Palestijnen en ook de Syriërs zullen dat binnenkort begrijpen.

Wij horen van Hezbollah-aanhangers nochtans vooral dat ze vechten voor de bescherming van de sjiieten, een minderheid in de regio.

Hasan Illeik: Natuurlijk zijn er sjiieten die zich als minderheid gedragen. Maar Hezbollah vecht niet voor de overleving van de sjiieten als minderheid, wel om het behoud van hun macht. De sjiieten in Libanon, Syrië, Irak en Iran voelen zich de laatste jaren immers machtiger dan ooit. Ze zijn bang hun historische machtspositie in de regio te verliezen. Omdat ze voelen dat zij de laatsten zijn die nog echt vechten voor de bevrijding van Palestina willen ze die macht niet verliezen. Dat is het overlevingsgevecht. Irak-Syrië-Libanon-Palestina moet je zien als één land: we vechten allemaal voor Palestina.

Wat betekent dat, de bevrijding van Palestina?

Hasan Illeik: Als de miljoenen vluchtelingen naar hun thuisland terugkeren. Mijn zoon of kleinzoon zal de echte revolutie meemaken: het einde van het zionisme en een referendum over het nieuwe regime in Palestina. Moslims, joden, christenen, iedereen zal eraan deelnemen. Je kan Palestijnen niet in Libanese kampen houden terwijl joden uit België in luxewoningen op Palestijns land gaan wonen. We blijven vechten tot dit onrecht de wereld uit is. Wij zullen het Israëlisch leger verzwakken tot we de Palestijnse genocide stoppen. Tijdens de volgende oorlog zal de wereld iets nieuw zien: Hezbollah zal Israëlische militaire luchthavens vernietigen. Wat vandaag in Syrië gebeurt is een training voor een grote oorlog.

Waarom zet het Syrische leger zijn wapens in tegen de eigen bevolking en al jaren niet meer tegen Israël, zelfs na aanvallen door het Israëlische leger?

Hasan Illeik: Ook al-Qaeda gebruikt dat argument. Assad vecht sinds 1982 niet meer direct tegen Israël. De wereld is veranderd: sinds de Sovjetunie ineenstortte, is het Syrische leger sterk verzwakt tegenover het Israëlische leger, dat kon blijven rekenen op VS-steun. Hoe kan het Syrische leger Israël dan direct aanvallen? Azmi Bishara, één van de belangrijkste critici van het Syrische regime, zei dat Hafez Assad geen oorlog met Israël wilde omdat hij niet kon winnen, en geen vrede wilde omdat hij niet wilde verliezen. Maar het Assad-regime heeft het land wel opengesteld als achtertuin voor het verzet. Alle raketten van het verzet zijn gemaakt in Syrië of kwamen via Syrië. Assad was bezig een sterker leger uit te bouwen om tegen Israël te vechten, maar dan werd het regime in 2011 van binnenuit bedreigd. En wat zou Hezbollah nu kunnen winnen door Israël aan te vallen? Hezbollah is niet zoals de Syrische rebellen, die een zinloze oorlog zonder resultaat voeren.

Wat is dan de oplossing voor het Syrische conflict?

Hasan Illeik: Een politieke dialoog over een hervorming van het regime. Bashar Assad was dat van plan, maar onderschat niet wat de VS-invasie van Irak heeft betekend voor Syrië, en dan kwamen nog de terugtrekking van het Syrische leger uit Libanon en de Israëlische aanval op Gaza. Er waren ook interne obstakels binnen het regime. Dat is geen excuus, maar toch. Trouwens, ik geloof niet in democratie als democratie de VS een Bush kan opleveren en Syrië een president die in de zak van het Westen terecht komt. Natuurlijk heeft Syrië fundamentele hervormingen nodig, maar alles behalve die rebellen die het land vernielen.

Het regime moet dus aanblijven?

Hasan Illeik: Het regime zal aanblijven. Bashar Assad heeft de steun van de meerderheid van de Syrische bevolking. In de grootste steden waren er nooit grote demonstraties en toch woedt er een oorlog. De inwoners van Aleppo hebben de rebellen niet uitgenodigd om hen van het regime te bevrijden. Het was een invasie. Alleen door de geheime dienst om te kopen, raakten ze Aleppo binnen. Alle grote steden, op Arraqa na, staan onder de controle van het Syrische leger. Als de VS Bashar niet kunnen doen vallen, willen ze hem tenminste een vernield land achterlaten. Dat deden ze ook met Irak: ‘Als Iran wint in Irak, dan geven we hen een vernield land.’ Hoe kan Bashar Assad hervormingen doorvoeren terwijl er een oorlog woedt?

Hij had het veel eerder moeten doen.

Hasan Illeik: Juist, maar toch waren de economische problemen in Syrië niet zo groot. De staat steunde de landbouw, de infrastructuur was degelijk voor een niet-olieland. Dat de Assad-familie de economie controleert, is sektarische propaganda van al-Jazeera en al-Arabiya. Dat is hypocriet. Zij worden gefinancierd door families die al honderden jaren aan de macht zijn en alles in hun land bezitten. Maar als ik Bashar Assad was, zou ik vermijden dat zijn familie te veel invloed heeft in de economie. Dat is problematisch net zoals de invloed van de Bush-familie in de olie-industrie.

Iran en Saoedi-Arabië, de twee machtigste vijanden in de regio, zijn theocratieën. Waarom steunt u als atheïst een religieus geïnspireerd verzet van de Iraanse theocratie in Libanon?

Hasan Illeik: Als ik Iraniër zou zijn, zou ik ijveren voor een seculiere staat, maar ik ben niet tegen de buitenlandpolitiek van de Iraanse Islamitische Republiek. Hoe Iran zijn politiek systeem inricht, is niet mijn zaak.

Dat is het wel, want Hezbollah is ermee verbonden.

Hasan Illeik: De enige machtige verzetskracht in de regio vandaag is islamisme. Ik betreur dat. In Palestina ben ik eerder voor het linkse Populair Front voor de Bevrijding van Palestina, dan voor Hamas en de Islamitische Jihad. In Libanon is er geen sterke, linkse verzetsbeweging meer. Het geld voor het Libanese verzet komt van Iran. Natuurlijk wordt het dan een islamistische beweging. Zou jij hulp weigeren als je land wordt bedreigd, gewoon omdat je niet eens bent met het geloof van je helper? Ik respecteer hen omdat ze zich verzetten tegen imperialisme. Je weet niet wat het is om overal om je heen vernieling te zien, je huis bezet te zien door Israëlische soldaten. Vergelijk het maar met de rebellen. Als je aan een Syriër vraagt wat hij van het Nusra Front denkt, kijkt hij raar op. ‘Natuurlijk steun ik hen, het zijn goede strijders en ze helpen het regime te doen vallen’, zeggen ze.

Iran helpt een islamistische militie een groot deel van Libanon te controleren. Bouwen ze een soort Iran in het zuiden?

Hasan Illeik: Onmogelijk. Je kent de Libanese sjiieten niet. Hezbollah weet dat ze het sociale leven niet kunnen modelleren op hoe het Iraanse regime de samenleving inricht. Daarom veranderden ze de slogan op de vlag van ‘Islamitische revolutie in Libanon’ naar ‘Islamitisch verzet in Libanon’. Het primaire doel is verzet, niet de sociaal-religieuze verandering.

Lees ook de artikels van Hasan Illeik