Aseanlanden mikken hoog met eerste Oost-Aziëtop

De Oost-Aziëtop wordt voorafgegaan door de tweedaagse jaarlijkse Aseantop, die vandaag (12 december) in Kuala Lumpur begon. Op de agenda van die top staan thema’s als de vogelgriep, de stijgende olieprijzen en het terrorisme. Het uitblijven van democratisering in Mynamar is het neteligste discussieonderwerp.

Maar de samenwerking van de 10 Aseanlanden - Maleisië, Singapore, Thailand, Myanmar, Laos, Cambodja, Brunei, de Filipijnen, Indonesië en Vietnam - met hun grote buurlanden krijgt nog meer aandacht. De Asean heeft een vriendschaps- en niet-agressiepact gesloten met Australië en een economisch samenwerkingspact met Rusland. Maar er wordt vooral reikhalzend uitgekeken naar de eerste Oost-Aziëtop van woensdag. Voor die vergadering heeft de Asean Japan, China, Zuid-Korea, India, Australië en Nieuw-Zeeland uitgenodigd. Met haar 530 miljoen inwoners komt de Asean op de derde plaats in die club van regionale zwaargewichten.

Het Maleisische ministerie van Buitenlandse Zaken noemt de Oost-Aziëtop een forum dat een dialoog mogelijk moet maken over grote strategische vraagstukken als internationaal terrorisme, energiebevoorrading, besmettelijke ziekten, duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding. Ook de “regionale architectuur” – de formele samenwerking tussen de landen in Oost-Azië – staat op het programma.

Het is nog niet duidelijk of de Oost-Aziëtop een eenmalige gebeurtenis is, of de eerste vergadering van een nieuw regionaal superblok. En wie zal de touwtjes in handen hebben: de Asean, China of India? China en sommige Aseanlanden zijn ook niet blij dat de VS hun invloed kunnen doen gelden via hun bondgenoot Australië. Diplomaten geloven dat de Asean bij al die open vragen over de Oost-Aziëtop zeker nog de komende jaren de belangrijkste motor blijft achter de integratie van Zuidoost-Azië.

Intussen zitten de Aseanlanden nog altijd verveeld met een groot intern probleem. De weigering van Myanmar (het vroegere Birma) om klaarheid te scheppen over het herstel van de democratie in het land, brengt de overige lidstaten in een lastig parket. Het is duidelijk dat jaren van stille diplomatie niets hebben opgeleverd, maar een andere koers inslaan is moeilijk. Net voor het begin van de top haalden sommige topfiguren van de Asean zwaar uit naar het Birmaanse regime, maar met uitsluiting dreigden ze niet. Parlementsleden uit verscheidene Aseanlanden dringen daar op aan.

Een publieke blaam zit er wel in. Ik denk dat er een verklaring komt, verklaarde de Filipijnse president Gloria Macapagal-Arroyo zondag na een werkdiner. Myanmar moet zich realiseren dat de Asean onder zware druk staat, verklaarde de Maleisische premier Abdullah Badawi zaterdag. We kunnen niet voor Myanmar opkomen als we niet zeker zijn van wat er in het land gebeurt. De druk komt vooral van de VS en Europa, die willen dat de Asean Myanmar tot de orde roept.

De democratische hervormingen die de Birmese junta had beloofd, zijn helemaal stilgevallen. De Asean tilt ook zwaar aan de weigering van de generaals om Nobelprijswinnares en oppositieleidster Aung San Suu Kyi vrij te laten. Er is ook ergernis over de verhuis vorige maand van de Birmese regering van Rangoon naar de nieuw hoofdstad Pyinmana, een afgelegen plaats in het bergachtige binnenland. De andere Aseanlanden klagen dat ze daarover helemaal niet geïnformeerd waren.

Binnen afzienbare tijd zullen de Aseanlanden een extra instrument hebben om landen als Myanmar terecht te wijzen. Op de Aseantop wordt de redactie van een handvest besproken met normen in verband met goed bestuur, mensenrechten en andere indicatoren van deugdelijk beleid. Aan dat document zullen ook vertegenwoordigers van mensenrechtenorganisaties en andere maatschappelijke burgergroepen deelnemen. (PD)