Verzet u eens

‘Verzet u eens’ is een blogreeks over activisme en het redden van de wereld. In deze bijdragen laat Tom Ysewijn (Broederlijk Delen) een aantal systeemveranderaars aan het woord, stuk voor stuk inspirerende mensen die op hun manier het systeem een hak willen zetten. De teksten vormen een smaakmaker voor het Wereldkamp, een subversieve co-creatie van Broederlijk Delen in samenwerking met MO*, Oikos, De Transformisten, JNM en RESET.Vlaanderen.

De toestand van onze wereld is deplorabel. We bevinden ons in een mondiale ecologische, politieke en sociale crisis die niet te negeren valt. Dit jaar gaan we wereldwijd massaal naar de stembus, maar niemand lijkt nog goed te weten welke richting onze democratie uit moet. En hoe bereiken we eindelijk een doortastend klimaatbeleid? Om nog maar te zwijgen van de schrijnende ongelijkheid die maar niet lijkt af te nemen.

En wat met de boeren? Kunnen ze de omslag maken naar een duurzaam landbouwsysteem terwijl wereldwijd de honger weer toeneemt? O ja, het is ook op veel plaatsen oorlog. Wie al deze symptomen met elkaar verbindt, komt wellicht tot de conclusie dat systeemverandering noodzakelijk is.

De echte vraag is niet hoe goed of slecht het nu is. De vraag is hoeveel beter het zou kunnen zijn.

Ooit was het anders, en stelden we alle hoop op dit ongezien productieve systeem om ons uit de armoede te tillen en welvaart te brengen. Er zou luxe en vrije tijd in overvloed zijn. Iedereen zou er wel bij varen, de wereld zou één vrije, blije markt worden. Vredevol bovendien. Maar zover is het dus nooit gekomen, integendeel. De laatste jaren gaan alle indicatoren weer de slechte kant op: meer honger, meer rampen, meer mensen op de vlucht, de duurzameontwikkelingsdoelstellingen zijn stilaan buiten bereik…

Vaak wordt de criticus van het kapitalistische systeem de mond gesnoerd met feiten die aantonen dat het nog nooit zo goed ging met de aarde, of dat we op goede weg zijn. Dat er nog nooit zo weinig mensen in armoede leefden. Dat producten nooit duurzamer werden geproduceerd. Dat de uitstoot daalt. Allemaal goed en wel, maar de echte vraag is niet hoe goed of slecht het nu is. De vraag is hoeveel beter het zou kunnen zijn.

Ons dominant economisch systeem blijft in de eerste plaats gericht op het plezieren van consumenten die op hun beurt dan weer de aandeelhouders bevredigen in hun behoefte aan groei en winst. Daarbij worden uitbuiting, uitsluiting en vernieling vaak als een soort collateral damage beschouwd – onvermijdelijkheden van een voorts uitstekende economie – die echter een grote groep mensen treffen en de planeet stilaan onleefbaar maken. De boomerang van de nietsontziende ondernemingszin van de happy few knalt zo met volle kracht in het gezicht van de have nots.

Het privilege van de onverschilligheid

Intussen is er een groep die dit alles met lede ogen aanziet, en zich al te vaak hult in een stilzwijgen dat het midden houdt tussen onmacht en desinteresse. Dit geldt voor een deel van de Westerse middenklasse, die het al bij al nog redelijk goed heeft. Met dank aan hun werklust maar meer nog aan de sociale bescherming die onze grootouders afgedwongen hebben.

Je zou kunnen zeggen dat velen hier leven met het privilege van de onverschilligheid. Maar dat is een inschattingsfout. De uitdagingen van onze tijd laten niet toe dat je je ogen ervoor sluit. Dat is niet alleen een morele kwestie, maar evenzeer een zaak van overleven. Het is tijd om het systeem grondig te veranderen, voor het ons verandert. Want er zijn alternatieven.

Wat als we een groep systeemveranderaars samenbrengen? Wereldkamp wil een plaats zijn waar mensen leren dat je wel degelijk iets kan doen aan dit kaduke systeem. Het vraagt dat je je onverschilligheid – of je ingebeelde machteloosheid – opgeeft en de handen uit de mouwen steekt. Het zal niet zonder slag of stoot gaan, want de sterkhouders van dit systeem (lees: wie er kapitaal, status en macht mee verdient) zullen er alles aan doen om vooral niks te veranderen. Daarom is werken aan systeemverandering ook een vorm van verzet plegen.

Er is een heel repertoire aan verzetsdaden – #systemhacks – waarmee we aan de slag kunnen. Stuk voor stuk manieren om het systeem een hak te zetten. Dit jaar zagen we een aantal interessante rechtszaken die regeringen en bedrijven veroordeelden voor hun nalatigheid om voor mens en planeet te zorgen, we zagen hoe de publiek ruimte werd gebruikt om te protesteren, al dan niet op een artistieke manier, we zagen hoe feestelijke mediamomenten werden gekaapt door activistische spokenwordartiesten, er zijn tal van initiatieven die de weg tonen naar een bestaan dat minder op de kap van de anderen wordt geleid.

Systeemverandering is een werk van elke dag. En het is ook een vorm van aan politiek doen. Zij het op een onconventionele manier. Terwijl wereldwijd donkere wolken zich samenpakken boven de stemhokjes nemen wij de gelegenheid te baat om het systeem te lijf te gaan waar het zich laat hacken. Want er zijn plaatsen en momenten waarop je wel degelijk iets kan veranderen. Ten goede en soms voorgoed.

Binnenkort verschijnen er onder andere bijdragen van:

• Isabelle Larmuseau (juriste Omgevingsrecht)
• Seppe De Meulder (opiniemaker DeWereldMorgen)
• Dries van Ransbeeck (Welcome to My Garden)
• Wouter Mouton (klimaatactivist)