Goede vooruitzichten voor Myanmar?

Bovendien is de grondwet die in mei per referendum dient goedgekeurd te worden vooral een legitimatie voor een verlenging van de militaire regering en bijgevolg ook van de onderdrukking van de bevolking.

Ik trok vorige maand door Myanmar in het gezelschap van katholieke zusters en leden van een gewapende Kayan minderheids-organisatie.

Terwijl ik me nog afvraag waarom de mensen stilstaan en politie verzamelde nabij Sule Pagode in het centrum van Yangon (Rangoon) valt de naam Gambari. Even later passeren een aantal pick-ups met zwaar bewapende militairen en een zwarte wagen. Onmiddelijk daarna hervatten de toevallige voorbijgangers hun bezigheden alsof  het verkeerslicht terug op groen sprong, zonder enige gevoelens te tonen.

De twee priesters van het Instituut voor Theologie spraken met enig cynisme over de speciale gezant voor Myanmar van de Verenigde Naties Dhr. Ibrahim Agboola Gambari. “Hij komt en hij gaat maar brengt geen hoop voor de mensen” zeiden ze. “Gambari is hier maar geen nieuws over de inhoud van de gesprekken” zei zuster Cecilia terwijl ze ′s avonds wijst naar de krant New Light of Myanmar van 6 maart met niet meer dan een foto en een agenda van de ontmoetingen. De mensen grappen over een gerucht dat hij enkele robijnen ontving.

Terug in mijn hotel blijkt er opnieuw geen internet verbinding te zijn. “Omwille van Gambari” wordt er gefluisterd. Er is internet in Myanmar maar de servers zijn onder controle van de militaire regering. Toegang tot internet is schaars, vooral buiten de grote steden, de verbinding werkt veelal niet of is uitermate traag en als je dan toch je mailbox kan openen wordt er gewaarschuwd voor toekijkende ogen op wat je leest en wat je door die server verstuurd. Het BBC nieuws op televisie vermeld later kort dat Gambari wordt beschuldigd van partijdigheid en samenzwering met oppositieleidster Aung San Suu Kyi en dat de generaals hem meedeelden dat het nog ongepubliceerde grondwetsvoorstel ongewijzigd zal blijven.

Het merendeel van de bevolking in Myanmar voert een dagelijkse strijd om te overleven en stelt zich, net zoals de militaire regering het wil, openlijk niet al te veel vragen over politiek. Maar diegenen die, vaak in het buitenland, toegang hadden tot ‘hoger en vrijer’ onderwijs zijn erg bezorgd. “We proberen de mensen te informeren over AIDS en mensenhandel maar ook over de gevaren van de voorgestelde grondwet. Het is moeilijk, de mensen snappen het niet”, zei zuster Cecilia. Hoewel de katholieke zusters en priesters die ik sprak hun apolitieke rol benadrukken blijven ze niet afwezig in hun gedeelde ondergrondse strijd met de oppositie voor verandering.

De voorgestelde grondwet betekent een verlenging van de militaire dominantie met onder andere 25% van de parlementszetels gereserveerd voor het leger. Er zijn ook weinig vooruitzichten voor representatieve vertegenwoordiging van de minderheden vanwege de beperkingen op het oprichten van politieke partijen. De militaire regering, de Nationale Raad voor Vrede en Ontwikkeling, waarschuwde de bevolking in The New Light of Myanmar van 5 maart dat een 100% democratie niet mogelijk is en verwijst naar de Verenigde Staten waar ‘zwarten’ pas na 200 jaar onafhankelijkheid stemrecht verwierven. Beperkingen moeten aldus niet in vraag gesteld worden. Zo is er bijvoorbeeld geen stemrecht bij het opkomende referendum over de grondwet in mei voor leden van religieuze orders dus voor boeddhistische monniken, katholieke priesters, zusters en seminaristen die gelijkgesteld worden met gekken en criminelen.

Over de wijze waarop het referendum georganiseerd zal wordt vooral gespeculeerd en sommigen spreken over geforceerde massa demonstraties. De referendum wet voor de goedkeuring van de grondwet werd echter gepubliceerd in de krant op 27 februari in het burmees en op 28 februari in het engels. Herhaaldelijk werd me verteld dat de kranten niet meer gelezen worden: “niets dan leugens”. Blijkbaar missen sommige activisten daardoor nuttige informatie. Zo is het ook mogelijk om voor 350 kyats (20 eurocent) een voorlopige versie van de grondwet gepubliceerd in september 2007 te kopen, slechts weinigen weten dit.

Maar inderdaad de laatste versie van de grondwet, noch de datum van het referendum en de lijst met wie waar zijn stem kan uitbrengen zijn bekend. De referendum-wet heeft genoeg onduidelijkheden om mensen hun stemrecht te ontnemen en de commissies die verantwoordelijk zijn voor het referendum worden samengesteld door de Nationale Raad voor Vrede en Ontwikkeling en zullen bestaan uit het nodige aantal ‘geschikte’ burgers.

Elk open publiek debat ontbreekt en oppositie groepen kunnen enkel in het geheim de bevolking informeren over de grondwet. Op kritiek uiten staat tot 3 jaar gevangenisstraf. Een ‘politiek’ document afdrukken in een internetcafe leidde bijvoorbeeld tot gedwongen sluiting van de zaak en geen inkomen voor de eigenaar als gevolg.

Ondanks de al jarenlange strijd geven de mensen niet op. Sommigen hebben zich er (noodgedwongen) bij neergelegd te wachten en simpel te leven terwijl nieuwe generaties zich engageren voor hun samenleving. De demonstraties in augustus en september 2007 en de korte internationale media aandacht geven hoop. Maar de ‘stille’ activisten blijven realistisch; “We weten dat geen enkel land zal tussenkomen zonder een gediend eigenbelang” en men is zich bewust van de lange weg die nog voor hen ligt.

“De bevolking snakt naar verandering. Oppositie- en studentenleiders zijn bijna allemaal gearresteerd of vermoord, er is een verbod op het vormen van organisaties en op samenkomsten maar als je goed kijkt en voelt is het gedeelde verlangen aanwezig zoals in het gejuich in toneelzalen of in het gemompel in de theehuizen” zeiden de twee priesters die me voorzichtig maar trots vertelden over hun engagement om hun studenten ideeën mee te geven over vrije meningsuiting, democratie en mensenrechten. Al gauw geraakten we in een passioneel gesprek over nieuwe demonstraties, het referendum, hulp uit het buitenland en splitsingen in het leger. Informatie over zulke breuken geraken slechts zelden in de media maar Larry Jagan schrijft hierover in zijn artikel van 31 maart te lezen op de MO* website.

Niemand weet wat er morgen zal gebeuren maar een naderend waterfestival midden april, een referendum in mei en de 20ste verjaardag van de ‘tweede strijd voor onafhankelijkheid’ op 08.08.2008 stimuleren de verwachtingen dat er ‘iets’ zal gebeuren. Geweldloosheid blijft bij dit alles de grootste wens van de bevolking. De militaire regering heeft echter herhaaldelijk duidelijk gemaakt niet bereid te zijn de macht zomaar over te geven. “Het zijn soldaten, ze vechten tot hun dood!”