Bolivariaanse revolutie in een notendop

Het einde van de Vierde Republiek en de start van de revolutie

Vooraleer we naar Venezuela kwamen, wisten we niet goed wat te verwachten van het land. Tijdens onze reis doorheen Colombia (december 2012 – februari 2013) hoorden we veel negatiefs over Venezuela en Chávez: Chávez is een dictator, hij muilkorft de oppositie, Venezuela is er slecht aan toe, de hele economie draait rond olie, het is supergevaarlijk, de mensen zijn onvriendelijk en haten “gringos” (lees: buitenlanders met een westers uitzien) enzoverder. Ook in onze media valt doorgaans weinig goeds te lezen over Venezuela en het Chávez-beleid.

Nochtans spreken de cijfers dit tegen. Sinds het einde van de Vierde Republiek (1952-1999) en de start van Chávez’ presidentschap (1998) is de armoede in het land gedaald van 49% in 1998 tot 26% in 2008 en de extreme armoede van 21% tot 7%. Ondervoeding is tussen dezelfde tijdstippen gedaald met meer dan 50%: van 4.9‰ tot 2.3‰ (1). De werkloosheid is gedaald van 16% tot 8.3% tussen 1999 en 2010 (2).

Deze voorbeelden van sociale vooruitgang en de tegenstellingen in de berichtgeving over Venezuela wekten onze nieuwsgierigheid. En zo werd het idee geboren om de Bolivariaanse revolutie zelf - door een objectieve bril - te bekijken.

Revolutie, Qué?

Als we schrijven over de Bolivariaanse revolutie hebben we het over het project, het proces dat zich sinds 1998 - de verkiezing van Chávez als president - gaandeweg ontwikkelt in Venezuela. Cruciaal in dit project is de samenwerking tussen het volk en de staat. Zo is het systeem van democratie sinds de revolutie veranderd van een representatieve naar een participatieve democratie. In een representatieve democratie, zoals de onze, delegeert het volk de politieke besluitvorming naar vertegenwoordigers, terwijl in een participatief systeem de bevolking zelf de politieke besluiten neemt. Het andere centrale concept van de revolutie is endogene ontwikkeling. Dit ontwikkelingsmodel streeft een economie na die menselijke ontwikkeling centraal stelt en gelijkheid van kansen stimuleert. Daarnaast beoogt dit model onafhankelijkheid van buitenlandse invloeden, door de economie te organiseren op basis van lokale hulpbronnen. Zo wordt meteen duidelijk vanwaar de term ‘bolivariaans’ komt: Bolivar was de leider van de Venezolaanse onafhankelijkheidsstrijd tegen de Spaanse kolonisator en de strijd tegen de dominantie van buitenlandse invloeden in Latijns-Amerika. Zijn politieke filosofie staat zo centraal dat het land zijn naam draagt sinds de nieuwe grondwet van 1999: ‘Republica Bolivariana de Venezuela’.

De grondwetsverandering: een mooi voorbeeld van de ‘poder popular’

De totstandkoming van deze nieuwe grondwet in 1999 is een mooi voorbeeld van de participatieve democratie. 6 maanden lang werkten verschillende volksvergaderingen aan het opstellen ervan. Het resultaat van hun werk werd via een referendum onderworpen aan het oordeel van het volk, dat met 71,78 % van de stemmen deze nieuwe Bolivariaanse grondwet goedkeurde. Daarmee is Venezuela het enige land ter wereld met een grondwet opgesteld en bekrachtigd door het volk. Deze legt en beschermt de fundamenten van de participatieve democratie en een alternatief economisch model, het is m.a.w. het politiek programma van de revolutie.

Daardoor is deze grondwet geen dikke klepper die stof ligt te vergaren en waarvan geen burger de inhoudt kent (wat ons toch bekend in de oren klinkt…). Het is een blauw boekje in zakformaat, dat vele Venezolanen op zak dragen en dat regelmatig wordt bovengehaald in discussies (zoals we al hebben meegemaakt). De alfabetiseringscampagne van de overheid, die het analfabetisme in Venezuela heeft uitgeroeid, stelt elke burger in staat zijn rechten en plichten te kennen. Bovendien bestaan er gratis workshops waarin de deelnemers samen de grondwet doornemen, aan elkaar uitleggen en bediscussiëren. Elke Venezolaan maakt zo deel uit van het politieke leven, zowel de voor- als tegenstanders van de revolutie. De ene actiever dan de andere, maar wat een wereld van verschil met België.

(1) Sowing the oil? The Chávez government’s policy framework for an alternative food system in Venezuela, 2010, Patrick Clark, Department of Political Science Carleton University.

(2) Venezuelan Unemployment Rate Drops, 2010,Edward Ellis, Correo del Orinoco International.