24 uur verlengbaar

Volgens Julien Paluku Kahongya, gouverneur van Noord-Kivu, in ieder geval wel. Op Radio Okapi verklaart hij zonder aarzeling dat hij ervan overtuigd is dat politici die bang zijn hun zetel te verliezen bij de komende verkiezingen achter de groeiende onveiligheid zitten en weer olie op het vuur van etnische spanningen zullen gooien. Zo hopen ze opnieuw te kunnen profiteren van de chaos, zegt hij: door de kaart van de etnische solidariteit te trekken.

Ik vraag me af in welke mate de gouverneur zelf niet verstoppertje aan het spelen is. Is hij uiteindelijk niet de eindverantwoordelijke van de interne veiligheid in zijn provincie? Dan is het wel erg makkelijk om de schuld op een ander te steken. Dat hijzelf ook bang is om zijn postje te verliezen blijkt in ieder geval al wel uit de geruchten dat hij overstapt naar de partij van zittend president Kabila. De conferentie van gouverneurs heeft net plaats gehad in Kinshasa, en Julien was er woordvoerder van. Een duidelijk teken dat hij in de gratie valt bij de president die ook de vergadering heeft voorgezeten. Zijn terugkeer naar Goma werd voorafgegaan door het gerucht dat hij nu op de lijst van de PPRD zal opkomen.

In de komende dagen zal elke politicus moeten kleur bekennen. Het politieke landschap is vereenvoudigd tot “voor of tegen Kabila”. Wie tegen is, kan het eigenlijk niet zoveel schelen wie hem dan zou moeten vervangen. Als hij maar wordt weggestemd. De rest is voor later. Zelden zoveel haat gevoeld tegen een zittend president.

Mits enig aandringen om hun electoraal alternatief bloot te geven blijken steeds meer mensen uiteindelijk toch te kantelen naar veteraan-opposant Etienne Tshisekedi. Zijn gevorderde leeftijd (78 jaar) blijkt niet langer een hinderpaal te zijn, maar een voordeel: “die man hoeft zich niet meer te verrijken voor de toekomst, want die heeft hij amper nog. Hij zal dus geen corrupt president zijn”.

Antipas Mbusa Nyamwisi, een politieke sleutelfiguur van Beni-Butembo, zou ook zijn keuze hebben gemaakt. Voormalig rebellenleider van de RCD-K/ML (intussen omgevormd tot een politieke partij) heeft hij als presidentskandidaat in 2006 in de tweede ronde opgeroepen om te stemmen voor Joseph Kabila. Dat heeft hem de belangrijke ministerportefeuille Buitenlandse Zaken opgeleverd. Maar lang heeft Kabila hem daar niet getolereerd. In oktober 2008 werd hij minister van Decentralisatie en Inrichting van het Grondgebied.

Wat hij in die functie heeft uitgevreten blijft een mysterie. De lokale verkiezingen die nochtans in de grondwet staan ingeschreven werden nooit gehouden, de decentralisatie van 11 naar 26 provincies, ook al in de grondwet, werd nooit doorgevoerd. Wat doe je dàn, als je als minister gewoon NIETS aan de kiezer hebt voor te leggen?

Juist: je afkeren van die regering en haar president, en zeggen dat het zijn fout is dat er geen vooruitgang kon worden geboekt. Volgens de geruchtenmolen staat dat te gebeuren: Nyamwisi zou zich nu tot de tegenstanders van Kabila bekennen.

Het blijft dus wel heel moeilijk om je als kandidaat op een zo snel veranderend politiek schaakbord te situeren en een electorale strategie uit te stippelen. Maar zullen de verkiezingen wel plaats vinden? Berichten over onoverkomelijke logistieke problemen klinken steeds luider. Sommigen spreken over uitstel, anderen over afstel. Nogal wat mensen geloven dat de aanhangers van Kabila, zich goed bewust van de alomtegenwoordige afkeer voor hun kandidaat in het Oosten, zoveel onveiligheid zullen creëren dat de mensen zich op 28 november niet naar het stemhokje zullen wagen.

Er is toch de MONUSCO, hoor ik je zeggen?

Met een jaarbudget van 1.419.890.400 $ zou de grootste vredesmacht van de VN inderdaad heel veel kunnen verrichten. Maar ondanks hun 3,9 miljoen dollar per dag is daar op het terrein niet veel van te merken. Vorig jaar werd hun mandaat gewijzigd zodat ze nu ook alles mogen inzetten voor de beveiliging van de bevolking. Maar ze komen steeds te laat. Brokkenvegers zijn het, in plaats van een veiligheidsmacht.

Het lijkt er steeds meer op dat de MONUSCO een doel op zich is geworden. Dat de automatische piloot heeft overgenomen. Dat het hen te doen is om tewerkstelling, om het vrijwaren van hun goedbetaalde internationale verloning. Want wat staat daar tegenover? Waarom zitten zij trouwens in zovele provincies waar er amper een veiligheidsprobleem valt te bespeuren? Zou het niet veel efficiënter zijn om hun 19.000 eenheden personeel geconcentreerd in te zetten in het onveilige Oosten?

Van een gerichte strategie om zichzelf overbodig te maken is ook niet veel te merken, ook al staat steeds opnieuw in de opeenvolgende VN-resoluties dat MONUSCO zich zal wegcijferen naarmate “professional, accountable and sustainable security forces” worden geïnstalleerd (Resolutie 1991 van 28 juni 2011).

Wie, wat, waar? Daar is absoluut NIETS van te merken.

De Groupe des Chercheurs Libres du Graben, een lokale mensenrechtenorganisatie, heeft zopas een rapport uitgegeven met een beschrijving van 100 moorden die sedert 2006 in Butembo werden opgetekend. De zeer expliciete foto’s doen mijn maag keren. In de meerderheid van de gevallen waren de moordenaars soldaten of politiemannen. En het ergste van al: er valt geen enkele verbetering te bespeuren naarmate de jaren voortglijden, integendeel. Militairen en politie blijven hun dienstwapen tegen de bevolking gebruiken en blijven doorgaans buiten bereik van het gerecht. Voor hen is de bevolking nog steeds loslopend wild. MONUSCO heeft dus geen enkele impact op het tot stand komen van beroepsbekwame, verantwoording afleggende en duurzame politie of leger. Maar ik heb hier op het terrein ook nooit gehoord of gezien dat ze daar iets concreets voor doen. Wie houdt hier eigenlijk wie voor de gek?

De Veiligheidsraad van Butembo is vorige donderdag samengekomen. Jawel, de overheid wil de schijn hoog houden dat ze het groeiende veiligheidsprobleem concreet aanpakt, en heeft daar een Veiligheidsraad voor in het leven geroepen. Dat het om niet veel meer dan schijn gaat blijkt al snel uit hun recentste beslissingen. Lees even mee:

• voortaan moeten alle bezoekers van buiten de stad zich aanmelden bij de chefs van de Nyumba Kumi (een groepering van tien huizen, de kleinste administratieve indeling), van de cel en van de wijk.

• taxi- en buschauffeurs moeten voortaan een manifest opmaken met de identiteit van hun passagiers.

• de bevolking moet de aanwezigheid van straatkinderen “shegue” signaleren.

• de bevolking wordt opgeroepen om zowel publiek als privé-eigendom te respecteren

Voilà. Daarmee zal het probleem eens en voorgoed opgelost worden. Is dat naïviteit of onkunde?

Alle Bubolezen hebben het laatste nieuwe bittere grapje intussen al overgenomen: weet je wat de gemiddelde levensverwachting is in Butembo? 24 heures renouvelables, klinkt het antwoord.

Als dat het algemeen aanvoelen is van een bevolking, dat je ’s ochtends niet weet of je ’s avonds nog zal leven, hoe kan je dan verwachten dat ze straks de moeite zal doen om een mandaat van 5 jaar te geven aan diegenen die zich met hun stem voor die 5 jaar zullen terugtrekken in de relatieve veiligheid en luxe van de verre hoofdstad?