Niet enkel pesticiden brengen bijen in gevaar

Honingbijen krijgen tijdens hun zoektocht naar nectar niet te maken met één enkel pesticide of virus, maar met een complexe mix gevaren, blijkt uit nieuw onderzoek. Veel van die gevaren hebben ook nog eens invloed op elkaar.

Bijenkolonies hebben het al jaren steeds moeilijker, en de wetenschap slaagt er niet in om de precieze oorzaak te vinden. Bij de verdachten zijn onder meer pesticiden, parasieten, virussen en genetica. Maar geen van die factoren kan de snelle teloorgang van honingbijen verklaren.

Canadese onderzoekers gooiden het daarom over een andere boeg en richten zich op de wisselwerking tussen de verschillende factoren. In samenwerking met verschillende universiteiten onderzochten ze kolonies van honingbijen over heel Canada op verschillende momenten. Zo ontdekten ze dat honingbijen aan gemiddeld 23 stressoren tegelijk worden blootgesteld, die samen op 307 manieren op elkaar inwerken.

De studie is de eerste die netwerkanalyse op grote schaal toepast voor de verschillende stressoren voor honingbijen, zegt Amro Zayed, bioloog aan de York University. ‘We zijn zo lang gefocust geweest op de zoektocht naar dat ene grote ding - de smoking gun. Maar we hebben nu ontdekt dat bijen worden blootgesteld aan een zeer gecompliceerd netwerk van stressfactoren, die snel veranderen in de tijd en ruimte. Het is een niveau van complexiteit waar we nog niet eerder over hebben nagedacht. Dat is voor mij de grote verrassing van dit onderzoek.’

Zoals bij de mens

De studie analyseert de wisselwerking tussen stressoren en hun effecten. In veel gevallen gaat het om bepaalde pesticiden of virussen die vaak samen voorkomen. 

‘Begrijpen welke stressoren samen voorkomen en waarschijnlijk op elkaar inwerken, is van groot belang om te begrijpen hoe ze de gezondheid en sterfte bij kolonies beïnvloeden.’

‘Begrijpen welke stressoren samen voorkomen en waarschijnlijk op elkaar inwerken, is van groot belang om te begrijpen hoe ze de gezondheid en sterfte bij kolonies beïnvloeden’, zegt hoofdauteur Sarah French. ‘Er zijn veel onderzoeken gedaan naar de belangrijkste pesticiden, maar in dit onderzoek hebben we ook veel kleinere pesticiden bekeken waar we normaal gesproken niet aan denken of die we niet bestuderen. We hebben ook veel virussen aangetroffen waar imkers doorgaans niet op testen of die ze niet beheersen.’ 

Volgens French is dat erg te vergelijken met combinaties van stressoren bij de mens, zoals wanneer bij iemand de diagnose hartziekte wordt gesteld. Bij zo’n diagnose is het ook waarschijnlijk dat diabetes of hoge bloeddruk vastgesteld wordt, of beide, en de verschillende aandoeningen hebben invloed op elkaar. 

‘Twee of meerdere stressfactoren kunnen echt met elkaar samenwerken, wat tot een veel groter effect op de gezondheid van de bijen leidt’, legt French uit. 

Lees ook Hoe warmer, hoe schadelijker pesticiden worden voor bijen

Prioriteiten

Er is meer onderzoek nodig om te ontrafelen hoe de stressoren op elkaar inwerken en sterfte bij honingbijen beïnvloeden, zegt French. 

Daar is haast bij: honingbijen kampen wereldwijd met slinkende kolonies, gezondheidsproblemen, parasieten, ziektes en belasting door pesticiden. Imkers in de VS en Canada kampen tijdens de winter met soms tot 60 procent verliezen in hun bijenkasten. 

‘Uit onze studie blijkt dat sommige combinaties erg frequent voorkomen - we komen ze telkens opnieuw tegen’, zegt Zayed. ‘We weten nog niet hoe ze de gezondheid van bijen aantasten, maar dit onderzoek helpt om prioriteiten te stellen, en te onderzoeken hoe die interacties bijen treffen.’