'Militaire inlichtingendienst in overlevingsmodus'

Tijdens een hoorzitting in de kamercommissie Landsverdediging werd generaal Testelmans samen met Jaak Raes gehoord, administrateur-generaal van de Staatsveiligheid. De zitting vond plaats op 28 januari. MO* kon nu de drukproef van het verslag inkijken.

‘Al vóór de aangekondigde besparingen van de nieuwe regering beschikte de ADIV niet over het nodige personeel’, aldus Testelmans tijdens de hoorzitting.

‘Vooral ICT-profielen ontbreken. Net als de rest van Defensie wordt de inlichtingendienst geconfronteerd met een scheve leeftijdspiramide: 20 procent van het personeel zal binnen de volgende vijf jaar vertrekken.’

‘Het is een open vraag hoe de dienst het effect van de uitstroom intern zal opvangen. Bovendien heeft de regering een daling met 20 procent van de werkingsmiddelen opgelegd en zullen er in de loop van 2015 geen investeringen kunnen gebeuren.’

De huidige besparingen op het Defensiebudget dreigen volgens Testelmans op langere termijn de goede werking van de inlichtingendienst te schaden. ‘Verdere besparingen zouden niet verantwoord zijn.’

Budgettaire korset

De huidige besparingen op het Defensiebudget dreigen volgens Testelmans op langere termijn de goede werking van de inlichtingendienst te schaden. ‘Verdere besparingen zouden niet verantwoord zijn.’

Gevolg van de besparingen, aldus Testelmans, is dat de ADIV in 2015 ‘in overlevingsmodus functioneert’. De prioriteiten zouden nog wel kunnen worden opgevolgd, ‘maar het huidige budgettaire korset mag geen jaren duren. Dit zou immers betekenen dat de diensten niet kunnen moderniseren. Nieuwe communicatietechnieken vergen nieuwe apparatuur en nieuwe, jonge personeelsledendie vertrouwd zijn met nieuwe computertechnieken. Verdere besparingen zouden betekenen dat niets extra kan gebeuren tegen cyberdreigingen en dreigingen tegen het economische en wetenschappelijke potentieel.’

Nieuwe opsporingstechnieken waarop de ADIV zich in de toekomst wil toeleggen, zijn onder meer ‘open source intelligence’, ‘social media intelligence’ en ‘cyber human intelligence’. Daarvoor zijn volgens Testelmans opleidingen, talenkennis en informaticasystemen nodig. Voor de nieuwe uitdagingen zouden 100 bijkomende aanwervingen nodig zijn bovenop de huidige organisatietabel.

Over de huidige getalsterkte van ADIV wilde Testelmans geen informatie publiek maken. Zijn voorganger, Michel Hellemans, sprak in 2009 in het parlement nog van 619 personeelsleden.

Op de hoorzitting verklaarde Testelmans dat de ADIV in de loop van 2015 geen nieuwe aanwervingen kon organiseren door de besparingen waarover de regering eind 2014 een beslissing nam. Intussen is echter duidelijk geworden dat de ADIV wel 24 cyberspecialisten mag aanwerven. Minister van Defensie Steven Vandeput verklaarde op een colloquium eind februari dat zijn collega van Begroting daarvoor een uitzondering op de wervingsstop heeft toegestaan.

Goede samenwerking met de Staatsveiligheid 

In het regeerakkoord van Michel I staat letterlijk: ‘We gaan de verkokering en concurrentie tussen de inlichtingen- en veiligheidsdiensten tegen. De regering onderzoekt hoe de samenwerking, de operationele synergie en het samenvoegen van de middelen en infrastructuren van de verscheidene inlichtingen- en veiligheidsdiensten kan verhoogd worden.’

Volgens Testelmans dateren ‘de mogelijke referenties in het regeerakkoord over een gebrekkige samenwerking tussen de inlichtingendiensten wellicht uit het verleden, aangezien de huidige samenwerking naar behoren verloopt’.

De generaal schaarde zich achter de aangekondigde studie over de taken en bevoegdheden van de diverse inlichtingendiensten. ‘Een betere coördinatie is altijd een goede zaak bij inlichtingenwerk.’

Ook Jaak Raes, administrateur-generaal van de Staatsveiligheid, benadrukte de goede samenwerking tussen beide inlichtingendiensten, en toonde zich verbaasd over de referentie naar verkokering en concurrentie.

Sinds 2004 bestaat er immers een protocol dat de samenwerking tussen de Staatsveiligheid en de ADIV regelt. Raes: ‘De werking van dit protocol wordt periodiek geëvalueerd. De samenwerking wordt er geregeld op diverse niveaus: schriftelijke procedures, samenwerking ad hoc over specifieke dossiers, meer permanente samenwerkingsplatformen en een jaarlijkse evaluatie van deze samenwerkingsvormen.’

Werkafspraken

Concrete samenwerkingsplatformen tussen beide diensten gaan onder meer over de situatie in Afrika, China, proliferatie, ideologische extremisme, wetenschappelijk en economisch potentieel, bijzondere inlichtingenmethoden, de Balkan, Afghanistan, de exploitatie van menselijke bronnen, open bronnen en sociale media.

‘Daarnaast is er nog een juridische samenwerking, ook op het vlak van de eigen archiefwerking’, aldus Raes. ‘Dergelijke samenwerkingsplatformen betekenen dat de ADIV en de Veiligheid van de Staat enerzijds elkaar op de hoogte houden van mogelijke dreigingen, nieuwe fenomenen en er anderzijds werkafspraken maken.’

Nog een vorm van samenwerking is dat de ADIV en Staatsveiligheid samen met het Comité I (dat in opdracht van De Kamer de Beligsche inlichtingendiensten controleert) deelnemen aan het Global Futures Forum, waar inlichtingendiensten uit een vijftigtal landen elkaar ontmoeten.

Kansen om de krachten te bundelen

Ook Raes herhaalde dat de opeenvolgende bezuinigingen hun tol beginnen eisen binnen de inlichtingendiensten.

‘De budgettaire maatregelen betekenen voor de Veiligheid van de Staat concreet dat het nochtans door de Inspectie van Financiën goedgekeurde personeelsplan van de dienst in september 2014 werd geblokkeerd door de bevriezing van de kredieten. Er zijn met andere woorden geen wervingen gebeurd op basis van dit goedgekeurde plan. De volgende drie jaar zou de dienst zich met 150 mensen moeten kunnen versterken.’

De situatie noopt volgens Raes tot een ‘verdere efficiëntie en samenwerking met ADIV.’ Beide diensten hebben alvast besloten de opleiding van analisten samen te organiseren. Raes ziet echter nog meer kansen om de krachten te bundelen, met name op het vlak van inlichtingenwerk aan de hand van open bronnen, het onderzoek van sociale media, cyberbedreigingen, informatie afkomstig van de defensieattachés en de eigen archiefwerking.

Raes gaf toe dat de samenwerking inzake contraspionage in het verleden beter kon, en stelde dat beide diensten daar werk van zullen maken. Op het vlak van contraterrorisme heeft de samenwerking volgens Raes wel goed gewerkt.

Nvdr: in een eerdere versie van dit artikel stond foutief ‘minister van Ambtenarenzaken’ in plaats van ‘minister van Begroting’.