‘Links moet een verhaal over identiteit brengen’

Tinneke Beeckman is filosofe en lid van de Gravensteengroep. Een progressieve denkster dus die toch heel gevoelig is voor het thema van de identiteit. Een tijd geleden schreef ze dat links enorm veel stemmen verloor omdat het het thema van de identiteit links laat liggen.

We vroegen haar waarom dat dan zo belangrijk is?

Tinneke Beeckman: ‘Identiteit moet deel uitmaken van een politieke visie. De vragen ‘wie ben ik?’ en “met wie deel ik een visie op de samenleving en met wie helemaal niet?” zijn belangrijk. Een sociaal-economische groep als identiteit volstaat niet. Een linkse partij moet dat op een bepaalde manier invullen. Het gevoel van verbondenheid is immers erg belangrijk. Doe je dat niet, dan mis je een enorm potentieel aan kiezers.’

‘Bij de opgang van het socialisme was de arbeidersklasse de toekomst van de geschiedenis. Het potentieel van een betere mensheid zat in hen. Dat was fantastisch. Nu ijveren socialistische partijen ervoor dat de pensioenen omhoog gaan of dat de uitkeringen niet dalen. Daar is niks mee maar dat is geen substituut voor die identiteit.’

‘Je moet weten wie je bent en met wie je een visie op de samenleving deelt’

Een ander voorbeeld. De ultraliberale Amerikaanse schrijfster Ayn Rand maakt haar opmars in Vlaanderen. Haar mensbeeld dat elke verwijzing naar een gemeenschap, of solidariteit verwerpt, zelfs met de familie, klopt niet, antropologisch. Zo zitten mensen niet in elkaar. Toch voelen veel jongeren zich door die hyperindividualistische en zelfzuchtige visie aangesproken. Het is eigenlijk een paradox: ze zoeken verbondenheid in een superindividualistische ideologie, die hen wel een utopisch beeld geeft van hoe ze in het leven moeten staan. Links heeft uit angst voor het totalitaire van de utopie, het belang van identiteit ondergewaardeerd.’

De grote vraag is natuurlijk: wat is een identiteit? En sluit je dan niet per definitie mensen uit?

Tinneke Beeckman: ‘Dat kan vele facetten omvatten en veranderen in de loop van een leven. Leeftijd, Europeaan, milieubewust, en taal en cultuur spelen daarin ook altijd een rol. Solidariteit is makkelijker in een groep met een identiteit. Natiestaten zijn het enige niveau waarop solidariteitsmechanismen georganiseerd zijn.’

Als dat zo is, wat betekent de diverse samenleving dan voor de sociale zekerheid?

Tinneke Beeckman: ‘Het is moeilijker om mensen politiek te organiseren als er meer diversiteit is. Hoe houd je het monument van de sociale zekerheid in stand in die omstandigheden? Ik denk dat het erg belangrijk is het verhaal van de sociale strijd en de moeizame opbouw van de sociale bescherming te brengen. Aan onze jeugd en aan de nieuwkomers. Zij moeten beseffen dat dit niet vanzelf is gekomen. Wie onderdrukking ontvlucht, is niet per definitie een aanhanger van vrijheid en gelijkheid. Alleen door dat verhaal te vertellen, kan je een gemeenschap vormen die samen achter die sociale bescherming staat.’

‘Wie onderdrukking is ontvlucht, is niet per se aanhanger van vrijheid en gelijkheid.’

Identiteit blijft een moeilijk verhaal in een diverse samenleving.

Tinneke Beeckman: ‘We moeten de angst van mensen voor migratie ernstig moeten nemen. Zij vragen zich af: gaan we een politieke eenheid, een continuïteit met een gemeenschappelijk verleden kunnen vormen? Wilders en Le Pen met hun nationaal socialisme spelen daarop in. Ik ben niet voor hun verhaal, maar je moet wel een eigen verhaal brengen. Bij ons was N-VA de eerste die het deed en dat heeft hen geen windeieren gelegd. Ik ben ervan overtuigd dat er voldoende ruimte is tussen xenofobie en het totaal bannen van de identiteitsvraag. Links moet uiteraard het Le Pen verhaal niet brengen maar zijn eigen verhaal.’