Zwarten grootste en meest marginale groep in Latijns-Amerika

Fox zette zijn misstap tijdens ontmoeting met de zwarte mensenrechtenactivisten Jesse Jackson en Al Sharpton en liet zijn excuses overbrengen aan minister Condoleezza Rice van Buitenlandse Zaken.

Op het thuisfront kunnen Latijns-Amerikaanse leiders ongestraft in stereotypen denken over zwarten. De situatie van zwarten krijgt veel minder aandacht dan die van de inheemse volkeren, zegt Quince Duncan, een wetenschapper die werkt voor het Slavenrouteproject van Unesco. De zwarten zijn in de Amerika’s aangekomen na de verovering door Europa. Ze zijn geen ‘originele’ cultuur.

De 40 miljoen indianen van Latijns-Amerika en de Cariben zijn er de laatste jaren in geslaagd om politiek mondiger te worden. Dat kan niet gezegd worden van 150 miljoen inwoners in de regio van Afrikaanse origine. Zij hebben geen woordvoerders als Jesse Jackson. Negen van de tien zwarten in Latijns-Amerika en de Cariben leven onder de armoedegrens. De afstammelingen van de Amerikaanse slaven zijn zowel de grootste als de meest gemarginaliseerde groep in Latijns-Amerika.

Er wordt amper studiewerk verricht naar de achterstelling van zwarten in Latijns-Amerika en de Cariben, zegt Duncan. Unesco startte het Slavenrouteproject in 1994 op om de ‘stilte te doorbreken’ over de gevolgen die de slavernij ook vandaag nog heeft.

In 2001 bracht het Slavenrouteproject een studie uit die bevestigde wat iedereen wist: hoe lichter je huidskleur, hoe meer kansen je krijgt in Latijns-Amerika en de Cariben. De studie ‘Etnisch-raciale discriminatie in Latijns-Amerika en de Cariben’ gaf voor het eerst cijfers: 90 procent van de 150 miljoen afstammelingen van de slaven leeft onder de armoedegrens. De problemen van de zwarte bevolking worden ontkend tot het punt van onzichtbaarheid, luidde de conclusie van de intussen vier jaar oude studie.

Intussen zit er toch een beetje beweging in de zaak. In Latijns-Amerika en de Cariben is het racisme nog steeds vooral gericht tegen zwarten, meer nog dan tegen indianen. Maar sommige landen leveren duidelijk inspanningen om het tij te keren. Discriminatie wordt stilaan erkend als een probleem in de regio, zegt Duncan.

Met name Brazilië, het land met het hoogste aantal zwarten, heeft de laatste jaren aanzienlijke inspanningen geleverd om het racisme te bestrijden. De regering-Lula benoemde een aantal zwarte ministers en hoge magistraten. Brazilië probeert in kaart te brengen wat de oorzaken van de achterstelling zijn. Het ministerie van Onderwijs kwam er via studies achter dat slechts 2,2 procent van de universiteitsstudenten zwart is. Achttien procent is kleurling. De overgrote meerderheid, 80 procent, is blank. Het analfabetisme bij mensen van Afrikaanse afkomst is 2,5 keer groter dan bij andere rassen. De blanke bevolking is in Brazilië 2,5 keer rijker dan de zwarte.

In Colombia en Venezuela, die samen met Brazilië de grootste Afro-populatie hebben, gebeurt weinig. In Colombia erkent het ministerie van Nationale Planning dat 80 procent van de Afro-Colombianen onder de armoedegrens leeft. Ecuador hield dit jaar voor het eerste een nationale enquête over racisme. Daaruit bleek dat negen op tien Ecuadoranen erkent dat zwarten met meest gediscrimineerd worden.

Op Cuba, waar zwarten een derde van de bevolking uitmaken, is het racisme diep geworteld. Volgens een studie uit 2003 is de rassenhaat de laatste tien jaar zelfs toegenomen. President Fidel Castro erkende dat zijn revolutie van 1959 er niet is in geslaagd de verschillenen in sociale en economische status van de zwarte bevolking weg te werken. (MM/JS)