'Zuid-Amerikanen op hun hoede door Canadese vrijhandelsproblemen'

Canada en Mexico ondertekenden in 1992 een vrijhandelsverdrag met de VS. De NAFTA, de vrijhandelszone die daardoor in 1994 ontstond, heeft in de drie landen tot ingrijpende economische verschuivingen gevoerd. Of de voordelen van de NAFTA opwegen tegen de nadelen ervan, is een discussie die in de drie landen nog altijd wordt gevoerd. Traynor behoort tot de tegenstanders van het NAFTA-verdrag, en hij gaat ervan uit dat de negatieve gevolgen van de afspraken tot ver buiten de drie lidstaten zichtbaar zijn. Volgens Traynor verklaart dat waarom de onderhandelingen over een Pan-Amerikaanse Vrijhandelsakkoord zo moeizaam verlopen. De NAFTA-afspraken dienen als blauwdruk voor het geplande FTAA-verdrag, dat eind 2004 zou ondertekend moeten worden door alle landen van het continent, met uitzondering van Cuba.

De Brazilianen weten maar al te best wat zich hier heeft afgespeeld, zegt Traynor. Ze zijn vastbesloten niet dezelfde fouten te maken. Volgens Traynor ondervinden mensen in Midden- en Zuid-Amerika bovendien nu al aan den lijve dat eerlijke concurrentie nooit zal weggelegd zijn voor hun bedrijven. Amerikaanse ondernemingen genieten van enorme schaalvoordelen en kunnen bovendien ook nog eens rekenen op subsidies of beschermende maatregelen als de nood aan de man komt.

Zelfs binnen de NAFTA slagen de VS er in de regels van de vrijhandel in hun voordeel om te buigen. Amerika houdt zo bijvoorbeeld Canadees timmerhout buiten. Invloedrijke groepen van ondernemers als de Canadian Council of Chief Executives vinden dat Canada naar een nog verdergaande economische integratie met de VS moet streven om dergelijke problemen uit de weg te ruimen. Experts betwijfelen of de politieke wil daarvoor aanwezig is in Washington en Ottawa.

Tegenstanders van het vrijhandelsregime wijzen op de nadelige effecten van de NAFTA die zich nu al aftekenen. De belangrijke automobielindustrie heeft de voorbije jaren vestigingen in Canada gesloten en is meer gaan investeren in het zuiden van de VS en in Mexico. Daar liggen de loonkosten lager en hebben de vakbonden minder macht. Volgens de vakbond Canadian Auto Workers werden in 1999 nog 16 procent van alle auto’s die in Noord-Amerika werden verkocht, in Canada geproduceerd. Nu is dat percentage teruggevallen tot 13 procent, en de trend blijft negatief. Steunmaatregelen waarmee vroegere Canadese regeringen de industriële activiteit en de creatie van arbeidsplaatsen aanzwengelden, zijn grotendeels afgebouwd omdat ze niet te verenigen zijn met de NAFTA-afspraken.

De Canadese economie deed een sterke exportgroei optekenen in de eerste jaren na het in werking treden van het NAFTA-akkoord, maar volgens analyses van de Canadese regering was dat succes voor 90 procent toe te schrijven aan andere factoren: de snelle groei in de VS, het stijgende Amerikaanse handelsdeficit met de rest van de wereld en de waardedaling van de Canadese dollar. Volgens critici heeft de vrijhandel met de VS Canada ook niet geholpen los te komen van zijn afhankelijkheid van de grondstoffensector en traditionele nijverheidstakken, al zijn de groeivooruitzichten en de toekomstperspectieven beter in de dienstensector en industriële sectoren die tot de ‘kenniseconomie’ behoren.

Traynor vindt dat de Canadese regering er verkeerd aan doet zich in de FTAA-onderhandelingen zomaar aan de zijde van de VS te scharen en vrijhandel boven alles te stellen. Op die manier mist Canada de kans aansluiting te vinden bij landen als Brazilië, die stevig ingaan tegen punten die Canada tot eigen scha en schande verwaarloosde bij de onderhandelingen over de NAFTA.