Zapatisten vieren verjaardag in mineur

De meeting in het dorpje Oventic in de zuidelijke deelstaat Chiapas trok 2000 deelnemers uit 44 landen. De meeste aanwezigen waren Mexicanen die zich inzetten voor de rechten van inheemse gemeenschappen. Zo’n 12 miljoen van de 103 miljoen Mexicanen beschouwen zich als inheems en spreken een indiaanse taal. De Zapatisten controleren enkele inheemse dorpen in de jungle van Chiapas, waar ze een soort autonome regering met eigen scholen en hospitalen hebben geïnstalleerd.

Het gebrek aan belangstelling voor het verjaardagsfeestje staat in schril contrast met de mediabelangstelling die subcommandant Marcos en de zijnen in de jaren negentig genoten. Toen kwam het crème van de linkse intellectuelen, van Danielle Mitterand tot Oliver Stone, naar Chiapas afgezakt om te luisteren naar de kritiek van de welbespraakte revolutionair met pijp en skimuts op de neoliberale globalisering. Magazines portretteerden Marcos als geestige charmeur.

Volgens de Mexicaanse inlichtingendiensten is Marcos’ eigenlijke naam Rafael Guillén, een voormalige hoogleraar filosofie die in de jaren zeventig bij de guerrilla zat en in de jaren tachtig voor het eerst naar Chiapas trok, waar hij het EZLN oprichtte. Op 1 januari 1994 nam de guerrilla voor enkele weken de wapens op, naar aanleiding van de toetreding van Mexico tot de Noord-Amerikaanse Handelszone (NAFTA).

Volgens politoloog Lucio Contreras van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico hebben de tand des tijds en de gewijzigde politieke situatie in Mexico de Zapatisten en hun leider “grijze haren doen krijgen”. Marcos toerde in 2006 op de motorfiets door Mexico in wat hij “de andere campagne” voor de presidentsverkiezingen noemde. De campagne kwam nauwelijks in het nieuws en de meetings van de Zapatistenleider trokken vaak minder dan 50 mensen. Marcos weigerde zijn steun te geven aan de linkse kandidaat Andres Manuel Lopez Obrador, die de verkiezingen uiteindelijk nipt verloor.

Voor Contreras is de campagne naar aanleiding van de presidentsverkiezingen uitgedraaid op een fiasco. De Zapatistenleider haalt nog zelden de pers en intellectuelen die hem vroeger bewonderden, zoals Carlos Monsiváis en Guadalupe Loaeza, hebben zich van hem afgekeerd. Marcos heeft intussen aangekondigd dat hij in februari opnieuw op politieke tournee gaat.

De nieuwe Mexicaanse president Felipe Calderón volgt dezelfde strategie als zijn voorganger Vincente Fox en laat de Zapatisten hun zin doen in het kleine stukje woud dat ze controleren. Calderón heeft ook nog geen interesse betoond om een delegatie van de Zapatisten te ontmoeten.