Wordt China linkser of rechtser?

De aanzet tot dit vraagstuk was de publicatie van een boek van vijf neolinkse schrijvers. Het boek, getiteld Unhappy China, gaat over de recente economische crisis en de meest gepaste reactie hierop. Ook brengt het de wens van de beweging in kaart om een internationale machtspositie in te nemen en zich te profileren als nieuwe wereldorde. Het boek was eigenlijk bedoeld voor intern gebruik, maar het is enorm populair geworden in China. Dat benadrukt dat de achterban en de populariteit van de neolinkse beweging groeit door de economische crisis.

Oorzaak crisis

In China wordt de huidige economische crisis in het algemeen gezien als het gevolg van een lakse houding van het Westen ten opzichte van de economie. De neolinksen hebben met die stelling de aanval ingezet op de liberalen. Door deze aanvallen oefent de beweging druk uit op de regering om veranderingen aan te brengen in hun economische beleid. Door in te spelen op sociale kwesties, heeft de beweging veel mensen achter zich geschaard. Dit verhoogt de druk op de regering.
De sociale ongelijkheid is, ook in China, sinds de economische crisis groter geworden. Een recent Chinees rapport heeft aangetoond dat die sociale ongelijkheid de eerste zorg is van het Chinese volk. Hier speelt de neolinksebeweging op in met eisen voor een socialere economie. Door communistische elementen opnieuw in het systeem in te voeren, wordt volgens hen de sociale ongelijkheid weggewerkt.
De liberalen blijven volhouden dat de Chinese economie meer open moet worden. Zij geven de schuld aan het feit dat de Chinese economie nog niet vrij genoeg is. In de liberale beweging zitten, in tegenstelling tot in de neolinkse, veel economisten. De liberalen beweren dan ook dat de neolinksen niets kennen van de economie en zich daarom buiten de kwestie moeten houden.

Liberaal heeft links nodig

China is al jaren verdeeld tussen de twee strekkingen. De liberale beweging in China is ontstaan tijdens en na de opstand op het Tiananmen-plein op vier juni 1989. Het liberale gedachtengoed is al langer in China aanwezig, maar de liberalen vonden elkaar pas echt terug op het plein. Na de rondreis van Deng Xiaoping in het zuiden van 1992 lanceerde China zich ook helemaal op het spoor van cosnumptiekapitalisme - voor de rijken, weliswaar.
In de loop van 1993 en 1994 kwamen er uit de hoek van verschillende intelectuele kringen klachten over de verregaande commercialisering van het land. Volgens de intellectuelen verwoest de vrije markt de ‘menselijke geest’ in het land. De beweging is niet vijandig ten opzichte van de macht, maar ze willen een markt met meer humanisme. Volgens hen kan een vrije markt niet samengaan met het comunistisch politiek systeem. Bovendien, stelde de links gezinde krant Xueren, werd bij de doorgevoerde hervormingen geen rekening gehouden met de Chinese cultuur en geschiedenis. De hervormers zouden gewoon gekopiëerd hebben van het economisch stelsel van de Verenigde Staten en de Europese Unie.
In de loop van de jaren ’90 werd de term neolinks aan de beweging gegeven en kwamen ook de liberalen meer op de voorgrond. Nu ze een politieke tegenstander hadden, konden ze hun stellingen beter verkondigen. De liberalen refereren naar de neolinkse beweging als marxisten die willen terugkeren naar het maoïstisch tijdperk. Tijdens de Aziatische crisis van 1998 waren de liberalen dan weer kop van jut. Ze kregen kritiek van de neolinkse beweging voor het promoten van het falende westerse economiesysteem.

Geen verandering 

Beide bewegingen zien een andere toekomst voor het China van vandaag. De neolinksen willen dat China zich profileert als grootmacht en zijn positie ten opzichte van het Westen verandert. De liberalen willen de voortzetting naar een vrijer China bewerkstelligen, niet alleen in de economie, maar ook in de kwestie mensenrechten en politiek.