Wordt 2010 het jaar van Zuid-Afrika?

Met het nieuwe jaar voor de deur klinken vele Zuid-Afrikanen nu al op een geslaagd 2010. Helaas zal het WK naar alle waarschijnlijkheid geen verandering brengen in het leven van de doorsnee Zuid-Afrikaan. Jan modaal in Zuid-Afrika leeft in armoede en is slecht geschoold. Voor hem of haar valt er tijdens het WK niet meer te rapen dan een tijdelijke, slecht betaalde job. Het zal vooral de rijke klasse zijn die de centjes gaat binnenrijven.
Enkel voor de in Zuid-Afrika dun bezaaide middenklasse kan het WK voor een bescheiden verbetering in levenskwaliteit zorgen. Hier en daar investeren ondernemende families hun spaarcenten in accommodatie voor de voetbalfans. Per bezoeker kunnen ze daar gemakkelijk enkele honderden Euro’s mee verdienen.

Niet in vorm

Op sportief vlak blijven de verwachtingen van de Zuid-Afrikanen echter beperkt. Het Zuid-Afrikaans voetbalelftal verkeert momenteel niet in haar beste vorm. Hoewel een organiserend land altijd onverwacht uit de hoek kan komen, liggen de kaarten niet bepaald gunstig.
Bafana bafana mag starten in een groep met Frankrijk, Mexico en Paraguay. Als je weet dat het zich niet heeft kunnen plaatsen voor de Africa Cup, dan begrijp je de bescheiden verwachtingen. Maar het land zal vooral naast het veld moeten scoren.
Zuid-Afrika moet de wereld laten zien dat het in staat is om zulk een groot sportevenement te managen. Het land, sterk afhankelijk van buitenlandse investeringen, heeft alle belang bij wat positieve reclame in de wereld. De voorbij jaren kwam Zuid-Afrika vooral in het nieuws vanwege het falend AIDS-beleid, xenofobische aanvallen op Afrikaanse migranten, de waanzinnige criminaliteit en het steeds populistischer wordende ANC.

PR-mogelijkheden

Hoewel Zuid-Afrika de economische crisis relatief goed is doorgekomen, heeft de recessie voor maar liefst 1,2 miljoen extra werklozen gezorgd, wat de werkloosheidsgraad op 30 % brengt. Het land kan zich niet veroorloven dat de investeerders zich terugtrekken. Het ziet er dan ook naar uit dat Zuid-Afrika alle PR-mogelijkheden die zo’n WK biedt ten volle zal benutten.
De voetballiefhebbers zullen haast gedwongen worden om naast voetbal ook de rijkdom van de Zuid-Afrikaanse natuur en cultuur te ontdekken. Over het hele land zullen de voetbalfans kunnen genieten van de Zuid-Afrikaanse wildlife en van verschillende dans- en muziekspektakels. Dat de Zuid-Afrikanen in juni niet voor het voetbalspektakel zullen zorgen, zal hen worst wezen.

Verbluffende architectuur

Krijgt Zuid-Afrika zulk een mega event georganiseerd? Natuurlijk, al zal het niet vlekkeloos verlopen. De voetbalstadia zien er alvast indrukwekkend uit. Soccer City, het stadium waar de finale wordt gespeeld, dient zich aan als een verbluffende stukje architectuur. Hoewel de stadia al spelensklaar lijken, is de infrastructuur rond de stadia nog een groot werf. Het ziet er niet naar uit dat het land in staat is om alle werken tijdig af te krijgen.
Waarschijnlijk zullen heel wat minder belangrijke infrastructuurswerken niet klaar raken, maar dat zal niet Zuid-Afrika’s grote zorg zijn. In juni zal Zuid-Afrika zich vooral bekommeren om de veiligheid van de voetbalfans. Hoewel het land ongeziene veiligheidsmaatregelingen zal treffen, zullen er zich waarschijnlijk hier en daar toch onregelmatigheden voordoen. Deze mogen dan misschien naar Zuid-Afrikaanse standaarden eerder onschuldig   zijn, het zal ongetwijfeld internationale aandacht krijgen.
Ten slotte zit Zuid-Afrika nog volop met de handen in de haren hoe het tekort, of zelfs de afwezigheid, van het openbaar vervoer op te vangen. Nieuwe buslijnen zullen dit moeten opvangen, maar zal het prangend transportprobleem niet helemaal kunnen verdoezelen.

Eén natie

Als 2010 het jaar van Zuid-Afrika zou worden, dan is de kans groot dat het met nation building te maken heeft. Meer dan ooit te voren zal Zuid-Afrika zich als één natie aan de wereld tonen. Na een lange geschiedenis van oorlogen, onderdrukking en segregatie zullen bijna alle Zuid-Afrikanen zich met trots aandienen als burgers van de regenboognatie.
Ik schrijf bijna alle Zuid-Afrikanen, want een harde kern van misnoegde Zuid-Afrikanen (vooral blanken) heeft het nieuwe Zuid-Afrika nog niet omhelsd. Hier zien we wel beterschap tegenover 15 jaar geleden. Ondanks alle problemen waarmee post-apartheid Zuid-Afrika mee wordt geconforonteerd, kan een brede middenklasse van de blanken zich vandaag vinden in het nieuwe Zuid-Afrika. Dat was ooit anders.
Sport heeft de kracht om het natiegevoel een stevige impuls te geven. Dat beseft Zuid-Afrika maar al te goed. Zeker nu de film ‘Invictus’ van Clint Eastwood heel wat aandacht krijgt. De film laat zien hoe de door Zuid-Afrika georganiseerde wereldbeker rugby van 1995 op een geniale manier door Nelson Mandela werd aangewend om de blanken voor zich te winnen. In 1995, één jaar na de eerste vrije verkiezingen, stonden heel wat blanke Zuid-Afrikanen nog zeer wantrouwig tegenover het multiraciale experiment van het ANC.

Rugby

Wanneer Mandela zich tijdens het WK rugby liet profileren als een rugby-fan, won hij de harten van vele blanke Zuid-Afrikanen. De legende gaat dat het Zuid-Afrikaanse team zo door de president was gecharmeerd, dat het team het WK won. Rugby is in Zuid-Afrika een blanke sport par excellence. Mandela nam toen een groot risico bij zijn zwarte achterban om zich zo als rugby-fan te profileren.
Met het WK voetbal krijgt Zuid-Afrika in 2010 weer een kans om de natie verder te bouwen. Voetbal is in Zuid-Afrika de sport van de zwarten en wordt traditioneel niet door de blanken gevolgd.  Daar gaat nu verandering in komen. Onlangs verscheen in Die Burger, de voornaamste krant van de Afrikaanssprekende blanke bevolking, een lezersbrief met daarin een oproep aan alle blanke Zuid-Afrikanen om zich tijdens het WK voetbal als loyale Zuid-Afrikanen te gedragen.
De schrijver van de brief verwees daarbij naar de moeite die Nelson Mandela nam om in 1995 het rugby-team te steunen. Hij vroeg zelfs aan de redactie van de krant om een artikel te publiceren met daarin de spelregels van voetbal.