Vluchtelingen getuigen: bespaar niet op individuele opvang

Asiel zoeken is vragen om als vluchteling erkend te worden of minstens bijkomende bescherming te krijgen. Vluchtelingenwerk Vlaanderen, opvangpartner van de federale overheid, zet zich in voor asielzoekers en vluchtelingen. Niet alleen door het huidig beleid en de verkozenen onder druk te zetten, maar ook door een geheel andere vorm van opvang aan te bieden. Niet in grote opvangcentra, maar in huisjes en appartementen over heel België. Dat heeft voordelen, zowel voor de vluchtelingen zelf als voor de overheid.

De organisatie stelt een duizendtal individuele of semi-gemeenschappelijke opvangplaatsen ter beschikking. Opvangpartners zorgen voor aangepaste huisvesting en sociale en juridische begeleiding. Er bestaat een nauwe samenwerking met de Franstalige zusterorganisatie CIRÉ. De algemene coördinatie van opvangplaatsen gebeurt door het agentschap Fedasil.

Investeer in individuele opvang

De regering heeft belangrijke begrotingsgesprekken achter de rug. Op 4 juli verschijnt een campagne van Vluchtelingenwerk om niet te besparen op de individuele opvang van asielzoekers, ook al moet Fedasil het dit jaar met 10 miljoen euro en volgend jaar met 34 miljoen minder doen. In de campagne nemen de vluchtelingen zelf het woord.

De individuele opvang zorgt er voor dat asielzoekers over heel België verspreid worden en een eigen leven opbouwen. Zo leren ze België veel sneller kennen. ‘Niemand wil graag een grootschalig asielcentrum in zijn achtertuin. Terwijl een vluchtelingengezin al gauw een goeie buur wordt’, merkt Keytsman op.

‘Zelfstandigheid, empowerment en privacy van asielzoekers zijn erg belangrijk,’ zegt Els Keytsman. Het intact laten van het gezinsleven en het leven in een meer beschutte omgeving laat hen toe zelfstandig het land te leren kennen. De integratie verloopt ook veel beter. ‘Ik kan hier een individueel leven leiden, dat is voor mij erg belangrijk’, zegt Cheydan, in een vorig leven tolk aan de Amerikaanse ambassade in Afghanistan die een aanslag op zijn huis overleefde.

Bovendien is de individuele opvang zo’n 10 % goedkoper dan een grootschalig opvangcentrum. Dit komt doordat mensen veel zelfstandiger zijn, eten kopen, kuisen enzovoort. Terwijl een centrum veel schaalnadelen heeft: er moet een kookploeg worden ingeschakeld, er is beveiligingspersoneel nodig, enzovoort’, zegt Els Keytsman.

‘Opvang gaat om meer dan een bed voor de nacht’

Voor zwaar gehavende gezinnen en individuele vluchtelingen is opvang op maat onontbeerlijk. Vluchtelingenwerk zorgt voor juridische bijstand, coördineert de lokale opvang, zorgt ervoor dat iedereen zijn vluchtverhaal kan doen. Individuele begeleiders loodsen de asielzoekers door het administratieve doolhof tijdens hun asielprocedure.

De beweging is ook actief op het terrein. ‘Asielzoekers krijgen op hun eerste dag in België heel veel informatie over zich heen. Ze gaan naar de dienst Vreemdelingenzaken, er worden vingerafdrukken genomen, er vindt ook al een eerste interview plaats en ze krijgen te horen naar welk opvangcentrum ze naartoe moeten.’, zegt Keytsman.

De nieuwkomers kunnen deze berg aan informatie verwerken in het ‘Soeppunt’ van Vluchtelingenwerk Vlaanderen, waar vrijwilligers soep bedelen en informatie verstrekken aan asielzoekers. ‘In de nami

‘Mijn boodschap aan de politiek: laat de mensen zelf ontdekken’, zegt Aban, Libanese vluchteling

g vangen wij hen op en geven onze vrijwilligers uitleg over de procedure, over wat hen te wachten staat en temperen ze te hoge verwachtingen. We zeggen hen ook steeds de waarheid te spreken. Hun eigen verhaal is vaak zo straf dat ze geen andere dingen moeten bij verzinnen.’

Op maat voor zwaar gehavende gezinnen

Asielzoekers ontvluchtten heel vaak oorlogssituaties. Ze zijn vaak letterlijk of figuurlijk getekend, door hun vroeger leven en de vluchtreis naar Europa. De huidige collectieve opvang is allesbehalve persoonlijk, terwijl het verleden van vluchtelingen net heel divers is. Zo bracht het Tsjetsjeense gezin Dzjochan - de vader heeft een beenprothese en de dochter is gedeeltelijk verlamd - twee maanden door in een asielcentrum in Brussel: ‘We woonden op de bovenste verdieping van het gebouw waar er geen lift is. Omdat mijn dochter geen trappen kan doen, is zij twee maanden niet naar beneden gegaan’.

‘Zeker tijdens een moeilijke asielprocedure is het aangewezen dat je rust in je hoofd hebt. Daarom heb je ook rust nodig in je omgeving’, stelt Keytsman. ‘Ik heb meer dan tweehonderd explosies gezien. Ik ben soms nog steeds bang en paranoïde. Als ik een harde klap hoor of roepende mensen dan roept dat heel wat op’, zegt Cheydan. ‘In het opvangcentrum in Weelde deelde ik een kamer met vier verschillende mensen, ik vond daar geen rust. Als ik daar langer had moeten blijven, was ik zeker gek geworden’, voegt hij toe.

De onzekerheid knaagt

‘Wij leven van dag tot dag op dit moment. Dat heeft de psychiater ons geleerd. We hebben veel gehad aan die gesprekken. De sporen van dertig jaar oorlog wis je niet zomaar uit,’ zegt Aban, een vluchteling uit Libanon. De onzekerheid over of men zal worden terug gestuurd naar het land van herkomst, is een zware beproeving voor een asielzoeker. Dromen over de toekomst is erg moeilijk.

‘Ook het goedkeuren van een asielaanvraag zorgt voor spannende momenten, want dan begint het eigenlijk. Nu is de regel dat iedereen binnen twee maanden de opvang moet verlaten. Ik daag elke Belg uit om op zo’n korte tijd werk, een huis en school voor de kinderen te vinden. Dat is heel stresserend.’, zegt Keytsman. Een conservatieve huizenmarkt en het feit dat voor een huurwaarborg vaak geen geld is omdat vluchtelingen de eerste zes maanden niet mogen werken, bemoeilijken dit proces.

Als er niets anders op zit dan terug te keren … of onder te duiken

Een aanvraag die geweigerd wordt, is een moeilijk moment in iemands leven. Zeker mensen in de individuele opvang hebben hier een leven opgebouwd. Vluchtelingenwerk Vlaanderen pleit voor de begeleiding van deze terugkeer. Terugkeren moet immers duurzaam zijn. ‘Wiens aanvraag momenteel geweigerd wordt, moet meteen verhuizen naar een terugkeerplaats. Deze aanpak werkt niet: 80 % van de mensen die zouden moeten aankomen in zo’n terugkeerplaats, is daar nooit aangekomen en duikt onder’, aldus Keytsman.

Net daarom pleit Vluchtelingenwerk dat de bevoegde instanties hen ook in deze periode begeleiden en vraagt de organisatie ook om extra investeringen. ‘Als zij ter plaatse geen steun krijgen en niet gewerkt hebben aan een plan om een zaak te beginnen of een job te vinden, school voor de kinderen, enzovoort,  wat houdt hen dan tegen om niet meteen terug te keren?’, sluit Keytsman af. Slechts een kleine minderheid wordt bij deze reïntegratie begeleid en gemonitord.