Uruguay cannabisstaat?

Met een nipte meerderheid keurde het Uruguayaanse Huis van Afgevaardigden op donderdag de legalisering van de productie, verkoop en het gebruik van marihuana goed. 50 afgevaardigden van de Frente Amplio (FA), de linkse coalitiepartij van president José Mujica, keurden de wet goed ondanks protest van de oppositie. FA heeft echter een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden én in de Senaat, waar de wet in oktober bekeken wordt.

Wat doet de wet?

De wet maakt de productie, transport, verkoop en het gebruik van marihuana legaal. Concreet komt dit er op neer dat mits een overheidscontract, bepaalde boeren of bedrijven marihuana mogen kweken. Hun oogst kunnen ze enkel verkopen aan de overheid, die een strikte controle houdt over het proces. Oorspronkelijk zou de overheid ook een monopolie hebben over de productie van de drug, maar dit haalde het uiteindelijke wetsvoorstel niet. Qua distributie zorgt de overheid ervoor dat de marihuana enkel door erkende apothekers verkocht kan worden aan mensen die zich inschreven op een nationaal register, met een limiet van 40 gram per maand per persoon.

Privépersonen zouden ook in staat zijn zelf marihuanaplanten te kweken, met een limiet van zes planten per huishouden. De wet voorziet ook het bestaan van marihuanaclubs, die tot 99 planten mogen bezitten. Er zijn natuurlijk ook beperkingen. Marihuanagebruik voor minderjarigen blijft illegaal, net als rijden onder invloed van de drug. Ook kunnen enkel Uruguayanen legaal cannabis kopen en mag de drug niet over de grens. Dit heeft als doel drugstoerisme – zoals vaak gezien wordt in Nederland – te verhinderen. Al deze maatregelen en beperkingen zullen onder toezicht van het nieuwe controleorgaan, het Instituut voor Controle en Regulering van Cannabis (IRCCA), vallen.

De redenering achter de wet is meervoudig. Enerzijds wil de FA een contradictie in de wetten van het land uit de wereld helpen. Marihuana werd in 1974 de facto gedecriminaliseerd, maar de productie en de verkoop van de drug bleef illegaal. Uruguayanen mogen dus marihuana gebruiken, maar worden gedwongen deze te halen op de zwarte markt. Anderzijds moet de legalisering de wind uit de zeilen nemen van de drugkartels, door een bron van hun inkomsten uit te schakelen en politiemiddelen vrij te maken voor het bestrijden van de criminele organisaties.

Drempels

Het uitschakelen van de bron van inkomsten van de kartels kan echter voor problemen zorgen. Het gros van de marihuana in Uruguay komt uit buurland Paraguay. Daar verkopen boeren in afgelegen gebieden hun marihuanaoogst voor €7,5 per kilo aan smokkelaars. Deze smokkelaars verdienen ongeveer €25 per kilo die ze over de grens krijgen. De prijs die de gebruikers in Uruguay betalen, varieert van gebied tot gebied. 25 gram marihuana kost van €17 aan de grens en €38 in de staat Florida tot €95 in de hoofdstad Montevideo. Om de concurrentie met de illegale drugs aan te gaan, moet de regering de prijs van de legale marihuana zo laag mogelijk houden.

Volgens het Nationaal Drugsbestuur (JND) zou het mogelijk moeten zijn de prijs op €17 per 25 gram te houden. Deze prijs zou het overnemen van de markt in Montevideo – waar één derde van de Uruguayaanse bevolking woont – een zekerheid maken en zou een flinke deuk in de winsten van de kartels moeten betekenen. In de gebieden aan de grens en in het binnenland, zal de prijs minder overtuigend zijn. Daar moet een hogere kwaliteit voor een concurrentiëler product zorgen. De sterke concurrentie verhindert zo echter wel een belasting bovenop de productieprijs. De kans is volgens analisten nochtans groot dat een taks er wel zou komen, hetgeen de toekomst van het experiment op de helling zet. Het nationaal register schrikt drugsgebruikers al af en een te hoge prijs hier bovenop zou ze waarschijnlijk terug de illegaliteit injagen.

De internationale reactie

Met deze wet wordt Uruguay het eerste land dat cannabis legaliseert. Elders in de wereld was er al sprake van decriminalisering, zoals in Portugal. In Nederland is de verkoop van cannabis legaal, maar de productie niet. Enkel in de Amerikaanse staten Colorado en Washington is een gelijkaardige wetgeving te vinden. Maar volgens de federale wetgeving die ook van toepassing is op de twee staten, is de drug nog steeds illegaal.

Ondanks het feit dat het hier enkel om een kleine hoeveelheid landen gaat, wordt de mogelijkheid van legalisatie van marihuana en het beëindigen van de drugsoorlog in veel landen besproken. Vooral in Latijns-Amerika, waar de effecten van de drugsoorlog zwaar gevoeld worden, lijkt het idee aantrekkelijk. Het legaliseren van marihuana (en mogelijk ook andere drugs) zou de wind uit de zeilen nemen van de drugkartels en dusdanig een eind kunnen brengen aan het geweld dat deze landen plaagt. De voormalige president van Mexico, Vincente Fox, en de huidige presidenten van Colombia en Guatemala, Juan Santos en Otto Molina, riepen al eerder op drugs te legaliseren. Ze richtten deze boodschap vooral naar de VS – zij vormen immers de grootste markt voor de drugshandel in Amerika en zijn ook de sterkste voorstanders van de drugsoorlog. Alle ogen richten zich nu op Uruguay. Een succesvol proefproject kan grote gevolgen hebben voor de rest van Latijns-Amerika – en voor de wereld. President Mujica zegt dat Uruguay met de wet een voortrekkersrol opneemt. ‘Het probleem is niet de marihuana zelf, maar de smokkel en het geweld geassocieerd met de zwarte markt.’

De oppositie

Niet iedereen is echter tevreden met het wetsvoorstel. Uiteraard willen de drugkartels liever geen legalisering zien, maar de tegenstand komt ook uit respectabele kringen. Gerardo Amarilla, de leider van de Nationale Partij, zei dat de overheid ‘met vuur speelde gezien de gezondheidsrisico’s verbonden aan marihuanagebruik’ en dat dit ‘een avontuurtje is dat een hele generatie in gevaar kan brengen’. Hoewel enkele oppositiefiguren voorzichtige steun uitdrukten voor het voorstel, stemden enkel leden van de FA voor de maatregel. Hiermee gaat de regeringspartij ook in tegen de Uruguayaanse bevolking – volgens één peiling zouden twee derde van alle Uruguayanen tegen de legalisering zijn.

Ook buiten de grenzen weerklonk oppositie. De paus kantte zich al eerder deze week tegen drugslegalisatie. De Internationale Narcotica Controle Bestuur (INCB), het narcoticaorgaan van de VN, waarschuwde zelfs dat de wet enkele internationale verdragen zou verbreken.