Roma krijgen tweederangsonderwijs in Tsjechië

Frantisek ging naar school in een gewone basisschool met vooral niet-Roma-leerlingen. Toen hij in het vierde leerjaar zat klaagde zijn leerkracht dat de jongen ‘te levendig’ was. Na een psychologische evaluatie werd Frantisek voor 4 maanden naar een zogenaamde ‘praktische school’ gestuurd. Daar volgde hij een vereenvoudigd leerplan, waardoor hij bij zijn terugkeer op de normale school niet slaagde voor zijn examens. Hierdoor moest hij het vierde leerjaar overdoen.
Bovendien werd hij door zijn klasgenoten gepest omdat ze wisten dat hij 4 maanden lang op een ‘speciale school’ gezeten had. Frantisek weigerde nog naar school te gaan waarop zijn moeder hem naar een andere gewone basisschool met enkel Roma-kinderen stuurde. Leerkrachten en leerlingen zouden hem hier niet meer discrimineren en pesten, was haar motivatie.

Systematische discriminatie

‘Ondanks herhaalde nationale en internationale bezorgdheid blijft systematische discriminatie tegen Roma-kinderen een hardnekkig probleem in Tsjechië. De  autoriteiten moeten de  segregatie van Roma-kinderen in het onderwijs elimineren en de onderliggende oorzaken van discriminatie aanpakken,’ zegt Lore Van Welden, woordvoerder van Amnesty International Vlaanderen.
In 2005 voerde Tsjechië een nieuwe Schoolwet in. De zogenaamde ‘bijzondere scholen’ voor kinderen met een mentale achterstand werden omgedoopt tot ‘praktische basisscholen’. Het bleek echter niet meer dan een naamsverandering. De ‘praktische basisscholen’ bieden nog steeds een veel beperkter leerplan aan en Roma-kinderen komen systematisch in dit soort scholen terecht. Roma-kinderen maken daardoor weing kans om verder te studeren en om een goede job te vinden.

Subjectieve tests

Amnesty stelt na een bezoek aan Tsjechië vast dat het reguliere onderwijs er niet in slaagt om tegemoet te komen aan de specifieke noden van Roma-kinderen. Roma-kinderen worden naar een ‘praktische basisschool’ gestuurd op basis van een subjectieve test die geen rekening houdt met verschillen in taal en cultuur bij Roma-kinderen. Daardoor zijn Roma-kinderen nog altijd oververtegenwoordigd in deze speciale scholen. In sommige ‘praktische basisscholen’ is meer dan 80 percent van de leerlingen Roma.
Segregatie manifesteert zich ook via gewone scholen waar alleen Roma-kinderen zitten. Deze scholen bieden kwalitatief minderwaardig onderwijs aan waardoor de kansen van Roma-leerlingen in het hoger onderwijs en op de arbeidsmarkt beperkt zijn. Ook in gemengde reguliere basisscholen worden Roma-kinderen in aparte klasjes geplaatst waar ze een minder degelijke opleiding krijgen.
Tsjechië trof in november 2009 nog maatregelen die Roma-kinderen in het reguliere onderwijs zouden moeten ondersteunen. Deze maatregelen gaan echter niet ver genoeg en zijn bovendien niet juridisch bindend.
De Tsjechische autoriteiten zijn verantwoordelijk voor de integratie van Roma- kinderen in het reguliere onderwijs. ‘De overheid heeft een unieke kans om  decennialange discriminatie en segregatie ongedaan te maken,’ zegt Lore Van Welden.

Uitweg uit vicieuze cirkel

‘Kwaliteitsvol onderwijs biedt de Roma-bevolking een uitweg uit de vicieuze armoedecirkel en marginaliteit waarin velen van hen verstrikt zitten. Zolang Roma- kinderen geen gelijke kansen krijgen in het onderwijs, worden hun mogelijkheden op een betere toekomst en volledige participatie in de samenleving beknot.’
Amnesty International wil dat de Tsjechische autoriteiten het plaatsen van kinderen in zogenaamde ‘praktische basisscholen’ en klassen voor kinderen met een licht mentale handicap bevriezen in het schooljaar 2010/2011 en dat de desegregatie van het onderwijs in de wet ingeschreven wordt. Roma-kinderen die het nodig hebben moeten ook extra ondersteunde worden zodat ze zich voluit kunnen ontwikkelen in het reguliere basisonderwijs.