Regenboognatie niet voor iedereen een succes

Zeventien jaar na de apartheid leeft zesentwintig procent van de Zuid-Afrikanen nog steeds met minder dan één euro per dag. Burgers die meevochten tegen de apartheid, voelen zich dan ook in de steek gelaten door de Afrikaanse beleidmakers. ‘De overheid vergeet dat zij die zich gemarginaliseerd en genegeerd voelen, het einde van de apartheid mee mogelijk maakten’, vertelt Farid Ferhelst, een anti-apartheidsstrijder, aan BBC.

Een liberaal beleid, corruptie en “vriendjespolitiek” zorgen er mee voor dat maar een klein deel van de bevolking kan profiteren van de economische groei. De economie is nog steeds in handen van de blanke minderheid, die tien procent van de bevolking vertegenwoordigt, schrijft de Zuid-Afrikaanse krant Southern Times. Het “Black Economic Empowerment”-programma (BEE) dat de arme zwarte bevolking bij de economie moet betrekken, zorgt ervoor dat er een zwarte elite ontstaat. Ook de herverdeling van land tussen de blanke en zwarte bevolking, loopt vertraging op. Zo wil de overheid volgens BBC dertig procent van landbouwgrond herverdelen tegen 2014. Slechts 7,4 miljoen van de 25 miljoen hectaren grond is al herverdeeld, meldt The Southern Times.

Het African National Congress (ANC) regeert al sinds het einde van de apartheid. Ondanks klachten over corruptie en persoonlijke verrijking aan het adres van ANC-leden, blijft de partij zijn absolute meerderheid behouden. Bij de nationale verkiezingen van 2009 haalde de partij zesenzestig procent. Vandaag vormt ze een alliantie met de South African Communist Party (SACP) en Congress of South African Trade Unions (COSATU). ‘Het ANC is nog zeer belangrijk in Zuid-Afrika’, vertelt Jo Dalemans, projectbeheerder Zuid-Afrika en Namibië voor Oxfam van 2003 tot 2009. ‘Omdat ze al sinds het einde van apartheidsperiode met absolute meerderheid regeert, heeft ze alle middelen om grote campagnes te voeren in de aanloop van de verkiezingen’, verklaart hij. ‘Maar het ANC heeft ook goede dingen gerealiseerd’, wijst Dalemans op het succes van de partij. ‘Zo keert Zuid-Afrika als één van de weinige Afrikaanse landen een pensioen uit aan ouderen. Als je bij verkiezingen dan het gerucht verspreidt dat het pensioen afgeschaft wordt als ANC niet meer verkozen wordt, win je natuurlijk stemmen. Veel Zuid-Afrikanen zijn ook ongeletterd en daarom makkelijker beïnvloedbaar.’

Anti-blanke retoriek

‘Op macro-economische vlak is de post-apartheidsperiode een succes, maar de kloof tussen arm en rijk blijft enorm’, vertelt Jo Dalemans.

In een land waar een groot deel van de bevolking weinig toekomstperspectief heeft, vindt het populisme snel aanhangers. Dat illustreert het succes van Julius “Juju” Malema, partijleider van ANC-jeugdwerking. Zijn revolutionaire en anti-blanke retoriek, wordt gehoord bij de arme, jonge bevolking en met argwaan onthaald door de (blanke) hoge klasse. ‘Malema is een verontrustende persoon’, vindt Dalemans. ‘Hij trekt weer openlijk de rassenkaart. Een discours dat Nelson Mandela bij het beëindigen van de apartheid had opgeborgen, omdat hij niet geloofde in weerwraak op de blanken.’ Via een populistisch discours veroorzaakt Malema controverse en probeert hij de zwarte tegen de blanke bevolking op te zetten.

Volgens Allister Sparks, commentator bij de Zuid-Afrikaanse krant Business Day, is niet Malema een bedreiging, maar wel het fenomeen waarvoor hij staat. ‘Hij is geen bedreiging voor onze toekomst. De laag opgeleidde, gedesillusioneerde jongeren zijn dat wel. Malema is een symtoom, niet de oorzaak van deze gevaarlijke situatie’, schrijft Sparks in de Business Day.

‘Op macro-economische vlak, is de post-apartheidsperiode een succes, maar de kloof tussen arm en rijk blijft enorm. De grote massa armen blijft bestaan. In zo’n klimaat slaat het populisme van Malema goed aan’, besluit Jo Dalemans.