Protest tegen Duitse wapenexport

Toen het Israëlische leger eind 2008 de aanval inzette op de Gazastrook, gebruikte het daarbij F16-vliegtuigen, Apache-helikopters en Markava-tanks. Geen enkele van die wapens werd gebouwd in Duitsland, maar ze bevatten wel stuk voor stuk onderdelen die in Duitsland geproduceerd werden en naar buitenlandse firma’s uitgevoerd werden.
Die praktijk is steeds meer de norm, met name binnen de Europese Unie, en maakt het moeilijk om te controleren wat de uiteindelijke bestemming van de onderdelen is. Hoewel ze niet mogen uitgevoerd worden naar conflictgebieden, weet niemand waar ze uiteindelijk terechtkomen.
“We weten niet naar wie bijvoorbeeld Franse firma’s uitvoeren”, zegt Marc von Boemcken van het Bonn International Centre for Conversion (BICC), dat zich voor vrede en ontwikkeling inzet. “De Duitse overheid lijkt zich daar maar weinig van aan te trekken.”

Derden

Zonder goedkeuring van de overheid kunnen wapens en wapenonderdelen niet verkocht worden door Duitse bedrijven. De meeste wapens worden verkocht aan bondgenoten, met name Turkije en Griekenland, maar een aanzienlijk deel gaat naar “derden”, landen die geen lid zijn van de Europese Unie of van de Navo.
“In de politieke principes van 2000 heeft de Duitse regering export naar ‘derden’ zo goed als uitgesloten, tenzij Duitsland belang heeft bij de goedkeuring op het vlak van veiligheid of buitenlands beleid”, zegt von Boemcken. Maar de levering van 112 Leopard-2-tanks aan Chili of 16 Fuchs-tanks aan de Verenigde Arabische Emiraten in 2007 en 2008 lijkt niet aan die voorwaarde te voldoen. “Er is dus een echte discrepantie tussen de politieke principes en het beleid voor de vergunningen”, zegt von Boemcken.
Volgens het Stockholm International Peace Research Institute (Sipri) is de Duitse export van conventionele wapens zoals onderzeeboten, tanks en helikopters met 70 procent gestegen van 1999-2003 tot 2004-2008. Het Duitse marktaandeel is daarmee gestegen van 7 tot 10 procent, Duitsland wordt enkel voorafgegaan door Rusland en de Verenigde Staten.
Een insider, die voor een Duitse wapenleverancier werkt, zegt dat de Duitse wetgeving nog steeds een van de strengste ter wereld is. “In tegenstelling tot bedrijven in bijvoorbeeld Nederland of Oostenrijk, kunnen wij geen deals afsluiten met bepaalde landen”, zegt hij. “Dat is een nadeel ten opzichte van de concurrenten.” Bovendien, zegt de bron, voert Duitsland niet zozeer meer wapens uit, meer wel duurdere. “Duitsland voert vooral hoogtechnologische wapens uit die erg duur zijn.”

G3-debacle

De vredesbeweging heeft haar vragen bij die uitleg. Volgens berichten komen veel wapens in conflictgebieden terecht die veel minder hoogtechnologisch zijn. Milities in Darfoer bleken bijvoorbeeld te beschikken over G3-geweren die ontwikkeld zijn door de Duitse producent Heckler & Koch. De wapens zijn mogelijk in Soedan terechtgekomen via Iran, dat in 1967 een exportlicentie kreeg in Duitsland.
“Het lijkt er dus op dat de regering niet kan controleren waar de wapens terechtkomen als er eenmaal een vergunning voor gegeven is”, zegt von Boemcken. Enkel al voor de G3-geweren zijn licenties uitgevaardigd voor dertien landen. “Nu gaan er geruchten dat Saoedi-Arabië geïnteresseerd zou zijn in de opvolger van de G3, de G36”, zegt von Boemcken. “We willen eraan herinneren hoe problematisch de uitvoer van de G3-geweren gebleken is.”
Toen Georgische troepen in augustus 2008 de opstandige provincie Zuid-Ossetië binnenvielen, bleek uit de beelden duidelijk dat ze gebruik maakten van G36-geweren van Heckler & Koch. De Duitse regering kon niet verklaren hoe de wapens in Georgië terechtgekomen waren. Een vergunning om 230 G36’s uit te voeren naar Georgië was in november 2005 afgewezen.