Positie Cheney steeds onzekerder - analyse

Tien dagen zijn intussen gepasseerd sinds de aanklacht tegen Cheneys stafchef I. Lewis Libby. Libby wordt ervan beschuldigd dat hij meineed pleegde, valse verklaringen aflegde en de rol van het gerecht belemmerde. Hij zou de identiteit van CIA-agente Valerie Plame hebben gelekt naar de pers, in de VS een strafbaar feit. Het zou om een wraakactie gaan omdat Plames echtgenoot, oud-diplomaat Joseph Wilson, de regering er destijds van beschuldigde dat zij onder valse voorwendselen Irak was binnengevallen.

Het lijkt op dit moment nog wat voorbarig om de positie van Cheney ter discussie te stellen. Sinds gaat de aandacht vooral uit naar een andere hoofdrolspeler in het Irak-verhaal: Bush’ adviseur Karl Rove.

Het is natuurlijk afwachten of Libby zal verklaren dat zijn voormalige baas hem ertoe heeft aangezet de naam van Plame te lekken. Maar Cheneys lot hangt niet alleen van het antwoord op die vraag af. Belangrijker is of het Witte Huis Cheney als een serieuze bedreiging gaat zien voor Bush en de Republikeinse wetgevers die graag de macht willen houden na de volgende verkiezingen.

Uit opiniepeilingen blijkt dat een meerderheid van de Amerikanen gelooft dat Cheney op zijn minst wist van de acties van Libby. Bush heeft een ‘Cheney-probleem’, besluit analist en columnist William Schneider in het National Journal. Een groot deel van dat probleem heeft betrekking op Irak en in het bijzonder op Cheneys rol in de aanloop naar de oorlog in Irak. Nu tweederde van de Amerikanen de invasie in Irak als een ‘fout’ ziet en meer dan de helft vindt dat de regering het volk heeft voorgelogen over redenen voor de invasie, is Cheney in een kwetsbare positie beland.

Newsweek citeerde een ‘hoge functionaris’ en sympathisant van Cheney, die zei dat het aannemelijk is dat de invloed van de vice-president zal afnemen, maar dat dat lastig is als die invloed al gedaald is tot nul. Een overdrijving, want ook al is Cheney invloed kwijtgeraakt aan minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice, hij bemoeit zich nog steeds duidelijk met kwesties die hij als prioriteiten beschouwt, zoals Iran en Noord-Korea.

Cheney speelde recent een sleutelrol in het beletten van een bezoek van onderminister van Buitenlandse Zaken voor Aziatische Kwesties, Christopher Hill, aan Noord-Korea. Dat bezoek was bedoeld als voorbereiding op de Zespartijenbesprekingen deze maand in Peking over Pyongyangs nucleaire programma. En een voorstel van Buitenlandse Zaken om gesprekken met Teheran te hervatten, werd getorpedeerd nadat Cheney liet blijken dat hij er niet van gecharmeerd was.

Tijdens een bijeenkomst met senatoren vorige week, gaf Cheney blijk van zijn minachting voor het standpunt van de meeste van zijn Republikeinse toehoorders, die zich voor het eerst tegen het Witte Huis keerden door voor een verbod op marteling te pleiten. Als Cheney werkelijk weinig invloed meer zou hebben, had hij niet zo sterk stelling kunnen nemen tegen het invoeren van wetgeving die marteling en inhumane behandeling van terreurverdachten verbiedt. Volgens Cheney zou dergelijke wetgeving onacceptabele risico’s voor de binnenlandse veiligheid met zich meebrengen.

Cheneys agressieve oppositie tegen het zogenoemde ‘McCain-amendement’, die hem in de Washington Post de bijnaam ‘vice-president voor Martelingszaken’ opleverde, wekt de indruk dat hij zelf vertrouwen heeft in zijn positie. Het McCain-amendement stelt een verbod voor op wrede, inhumane of vernederende behandeling of straffen zoals die gedefinieerd zijn in de Amerikaanse Grondwet en op alle verhoortechnieken die niet zijn goedgekeurd in het Handboek van het Amerikaanse leger, opgesteld in overeenstemming met de Conventies van Genève. Bush steunt Cheney in zijn afwijzing van het McCain-amendement, hoewel hij volhoudt “dat er niet gemarteld wordt”.

De vraag is echter of de steun van Bush stand houdt, nu de vice-president in steeds zwaarder weer terecht komt. Zo heerst onder Republikenen en kabinetsleden die voorheen onverdeeld het regeringsbeleid ten aanzien van terrorisme steunden, nu verdeeldheid over het McCain-amendement. Cheney ondervindt niet alleen weerstand van het ministerie van Buitenlandse Zaken, dat de vorige regering-Bush al aanviel op de behandeling van gevangenen. De tegenwind komt ook van voormalige bondgenoten. In de Washington Post werden neoconservatief Elliot Abrams, plaatsvervangend veiligheidsadviseur voor democratie en zijn baas Stephen Hadley, nu genoemd als tegenstanders van het beleid van Cheney.

Nog opmerkelijker is de oppositie van de nieuwe plaatsvervanger van Pentagonbaas Donald Rumsfeld, Gordon England. Zijn weerstand is vooral schadelijk omdat het suggereert dat ook Rumsfeld zelf de vice-president zou zijn afgevallen in een belangrijke kwestie.

Vorige maand zei Lawrence Wilkerson, de stafchef van voormalig minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell, dat Cheney en Rumsfeld samen ‘een kliek’ leiden die het Amerikaanse buitenlandbeleid heeft ‘gekaapt’ na de aanslagen van 9/11. Cheney en Rumsfeld zouden de gebruikelijke besluitvormingstrajecten omzeild hebben om hun zin te krijgen. Wilkerson suggereerde tijdens een interview op National Public Radio ook dat de goedkeuring voor de mishandeling van gevangenen van Cheney kwam.

Het is onwaarschijnlijk dat de mishandeling van gevangenen zal leiden tot de val van de vice-president. Wel kan nader onderzoek naar de gebeurtenissen voorafgaand aan de oorlog in Irak, en in het bijzonder naar de rol van de ‘kliek’ rond Cheney, leiden tot een nieuw slagveld waarin de vice-president niet in de aanval maar in de verdediging zal moeten spelen. (JS/ADR)