“Opdrachtgevers moord Indonesische mensenrechtenactivist blijven buiten schot”

De 38-jarige Munir Said Thalib was in Indonesië de belangrijkste mensenrechtenactivist. Hij stichtte de Commissie voor Verdwenen Personen en Slachtoffers van Geweld (Kontras) en de Indonesische Mensenrechtenmonitor (Imparsial). Zijn werk, dat illegale activiteiten van de overheid en het leger blootlegde, oogstte respect. Hij werd in 1998 tot Man van het Jaar uitgeroepen door het Indonesische moslimblad UMMAT en won in 2000 ook de Right Livelihood Award, de alternatieve Nobelprijs.

Munir Said Thalib had omwille van zijn acties machtige vijanden en werd meermaals met de dood bedreigd. Veel mensen geloven dan ook dat het leger of de geheime dienst bij de moord betrokken zijn. Een onafhankelijke onderzoekscommissie die president Susilo Bambang Yudhoyono in december 2004 in het leven riep, bevestigde die veronderstellingen.

De hoofdverdachte is een meereizende piloot van Garuda, Pollycarpus Priyanto. Hij bood Munir een upgrade aan naar businessclass, waar hij werd vergiftigd. Enkele uren voor de landing in Nederland overleed hij. Het personeel van de Garuda-vlucht wees een hartaanval aan als waarschijnlijke oorzaak, maar uit een autopsie in Nederland bleek dat Munir een dodelijke dosis arsenicum binnenkreeg.

Volgens de weduwe van Munir telefoneerde Pollycarpus verschillende keren naar hen thuis om het vluchtplan van Munir te checken. De onderzoekscommissie analyseerde ook de gesprekken op Pollycarpus’ gsm en ontdekte verschillende nummers, waaronder een vertrouwelijk nummer van de oud-generaal Muchdi Purwoprajoyo, die bij de nationale veiligheidsdienst werkte. Pollycarpus belde Muchdi maar liefst 26 keer voor en na het overlijden van Munir. Muchdi Purwoprajoyo diende in 2005 zijn ontslag in bij de veiligheidsdienst. Hij weigerde voor het onderzoeksteam te verschijnen en ontkende telefoongesprekken met Pollycarpus te hebben gevoerd. Zijn telefoon zou door iemand anders zijn gebruikt.

Pollycarpus werd schuldig bevonden aan de moord en werd veroordeeld tot 14 jaar cel in december 2005. De rechter oordeelde dat de piloot deel leek uit te maken van een samenzweringscomplot en riep op tot verder onderzoek. Het Indonesische hooggerechtshof heeft de veroordeling van Pollycarpus op 3 oktober teruggebracht tot twee jaar bij gebrek aan bewijzen. Daardoor is de piloot binnen vijf maanden terug op vrije voeten.

Ontgoochelend, niet verrassend

Indonesiëspecialist Agung Yudhawiranata van de mensenrechtenorganisatie ELSAM had de vrijspraak verwacht: “Het verdict is ontgoochelend, maar niet echt verrassend. De rechters werden onder het oude regime van dictator Suharto benoemd en dat is hun manier van werken.” Volgens Yudhawiranata ontbreekt de politieke wil om de moord volledig uit te klaren. “Politie en militair personeel van een lagere rang hebben de onderzoeken gevoerd en ik denk niet dat die mensen de moed of wil hebben om echt dieper te graven en uit te vissen wie de moord besteld heeft. De overheid heeft veel beloofd. Indien het de moord echt wil oplossen moet het ambtenaren met hogere rangen aanstellen.”

Human Rights Watch en andere organisaties roepen de Indonesische president Yudhoyono op om een onafhankelijk orgaan te installeren dat moet nagaan welke aanbevelingen en bewijzen van de onderzoekscommissie genegeerd werden tijdens het proces. De organisaties vragen ook dat de veiligheidsdienst zijn volledige medewerking verleent aan de politie en andere onafhankelijke onderzoeksinstellingen.

“De politie en de procureur hebben systematisch alle bewijzen en aanbevelingen van de presidentiële onderzoekscommissie genegeerd. Het onderzoek toonde duidelijk de rol aan van medewerkers van de geheime dienst en de medewerkers van de luchtvaartmaatschappij”, aldus Bram Adams, de Aziatische directeur van Human Rights Watch. “De waarheid moet onthuld worden, net als wie de moord heeft besteld en gepland”.