Onze boodschap aan de regering: 'Uit de weg, we komen eraan'

Langmaid: ‘Ik ben misschien te scherp geweest, maar ik meen wel wat ik toen gezegd heb. Het heeft te maken met de aard van het beleid. Politici moeten een breed front opzetten en verschillende belangen tegelijk in het oog houden, ongeacht van wat objectief het meest dringend is, zoals het voorbereiden op de klimaatswijziging en op een tijdperk zonder goedkope olie.
Misschien zien mensen de dringendheid van het probleem niet.
We hebben in dit land in het recente verleden twee crisissen gehad die veroorzaakt waren door olieschaarste. De eerste was in september 2000. Olietankers blokkeerden de raffinaderijen om de prijs naar beneden te halen. Mensen kwamen in opstand en protesteerden tegen de stakende olietransporteurs. De prijs was zo hoog, omdat de regering de belasting telkens maar opdreef. Groot-Brittannië is één van de landen in de wereld met de hoogste taksen op brandstof.
Er was dus tijdelijk een grote schaarste op de markt. Ik had geluk omdat ik te voet naar mijn werk kon, maar mensen die met de wagen gingen, beseften ineens hun afhankelijkheid van olie. Ik zag een soort paniek in hun ogen. De angst om hun vrijheid te verliezen. Wat mij nog het meest angst inboezemde was dat, toen die crisis voorbij was, iedereen opnieuw aan de slag ging. Maar het probleem was helemaal niet opgelost, het zou zeker terug de kop opsteken.
En inderdaad, de tweede crisis kwam er met de recente stijging van de olieprijzen. Hetzelfde scenario: mensen zijn bang, ze voelen het in hun portemonnaie. Gejammer en tandengeknars. De prijzen dalen een beetje en opnieuw iedereen gelukkig. Back to business. Opnieuw begrijpen de mensen niet dat het probleem heel fundamenteel is. 
En het fundamentele probleem is de oliecrisis?
De oliecrisis en de globale opwarming, veroorzaakt door menselijke impact. Maar ook de bevolkingsgroei is een probleem. Als we slechts met twee miljard zouden zijn, zou het probleem niet zo groot zijn. Ik hou van mathematische berekeningen. Als je kijkt naar het bevolkingscijfer en de voorraden grondstoffen, dan weet je dat we afstevenen op een problematische situatie. De Europese Unie kent het probleem, maar doet onvoldoende. Wanneer je doelstellingen voorop stelt, doe dan ook iets om die te bereiken. Groot-Brittannië komt op geen enkel vlak in de buurt van de vooropgestelde doelstellingen. Het antwoord is dan: nucleair. Maar het is goedkoper en eenvoudiger om windturbines te installeren op land en op zee, en massaal in te zetten op zonne-energie.
 In Duitsland heeft zich een hele industrie ontwikkeld in hernieuwbare energie. Zij denken aan de toekomst, wij zijn bezig met de oorlog in Irak en Afghanistan. Maar het grote probleem is er, je kan het ervaren in de hogere olieprijzen. De kleine dalingen zijn niet meer dan een cosmetische ingreep. Als we de resterende olie nog willen gebruiken, laat ons die dan gebruiken om nieuwe technologieën te ontwikkelen.
Welke conclusie trok u uit de oliecrisis van 2000?
Ik kocht in 2000 een elektrische scooter. Hopeloos onefficiënt, hij reed misschien 45 km per uur en één batterij bracht me misschien 30 km ver. Maar het werkte. Ik woonde negen km van hier en kon dus probleemloos naar mijn werk rijden en terug. Nadien ben ik op zoek gegaan naar een betere versie. Ik vond die in de krant, een Spektrix, van Amerikaanse makelij. Het tuig rijdt 100 km per uur, en 80 mijl op één batterij. Het duurde wel 2,5 jaar eer ik hem effectief in bezit had, want het moest nog geproduceerd worden. Hij is ook erg duur, 7000 pond! Maar sommige mensen moeten gewoon een duwtje geven aan die initiatieven. De voordelen zijn groot, 99,9 procent van mijn verplaatsingen zijn in Totnes en omgeving en dit voertuig is ideaal daarvoor.
Als kind had ik een roeiboot. Ik roeide vaak naar Dartmoor, wat toch een harde klus was. Ik zon toen op een oplossing om sneller vooruit te komen en minder moe te worden. Ik maakte een zeil met een plastic en zeilde een deel van de weg. Dat was voor mij een manier niet om het hele probleem van het vermoeiende roeien op te lossen, maar toch een groot deel van het probleem. We moeten ons verstand gebruiken. Wij zijn het slimste dier op de planeet en onze sterkte is ons verstand. Dat moeten we aanwenden om een betere toekomst uit te denken.
Ik geloof dat technologie een deel van de oplossing kan aandragen. Ik ben zonnepanelen op mijn huis aan het plaatsen en wil die ook voor het museum. Het is een gevecht omdat het niet past bij zo’n historisch gebouw. Maar we gaan het gebouw niet beschadigen, dus zie ik geen probleem. En als er over enkele jaren een betere oplossing komt, halen we die panelen weg. In mijn huis zou ik graag voldoende elektriciteit produceren om ook mijn scooter op te laden. En dan ben ik volledig autonoom voor mijn energievoorziening.
U verwacht blijkbaar veel van individuele gedragswijziging.
Van individuen in een lokale gemeenschap. Totnes engageerde zich voor het transition town project. Het stadje telt 8000 inwoners, met daarrond een 15 tal parrochies en gehuchten, goed voor nog eens zo’n 8000 inwoners. Dat is de goede grootte om een transitie-experiment te beginnen. Totnes oefent ook aantrekkingskracht uit op mensen met een alternatieve levensstijl of gewoon mensen die uit de race willen stappen. Het is een bohemian mix, een kosmopolitische sfeer. Je hebt lokale mensen, inwijkelingen, en die mix is ook intellectueel erg energetisch.
Toen Rob Hopkins zijn initiatief lanceerde, waren er zeker mensen die zegden: “hier gaan we weer, het zoveelste groene initiatief”. Maar ik ging er naartoe en werd getroffen door de ideeën van over heel de wereld die werden binnengebracht. In Totnes wonen heel wat mensen met een open geest. Die open geest, de ingesteldheid om een probleem van verschillende kanten te benaderen, is erg belangrijk. Lokaliseren van de economie is noodzakelijk denk ik, maar zonder de banden te verliezen met de rest van de wereld. We willen ook niet volledig terugplooien op onszelf.
U hebt in de loop van de jaren talloze ecologische initiatieven zien ontstaan. Waarom is deze transitiebeweging anders?
Omdat er een kritisch punt bereikt is. Het initiatief heeft zoveel energie ontwikkeld dat het de inertie heeft doorbroken. Alle andere bewegingen hebben gefaald. Belangrijke milieuactivisten hebben met opgeheven vinger gewaarschuwd dat we onze levensstijl moesten aanpassen. Je had mensen die protesteerden tegen het aanleggen van wegen en het kappen van bomen. Dat is zeer nobel, maar het zijn bewegingen met een negatieve uitstraling. Ik hou er niet van wanneer mensen mij komen zeggen wat ik wel en wat niet mag doen. Rob Hopkins heeft de benadering omgekeerd en er een positieve boodschap van gemaakt. Hij heeft ook oog gehad voor de psychologie van de verandering en inspiratie gehaald bij steden in India die zelfvoorzienend zijn. Er wordt een aantrekkelijk beeld opgehangen van de toekomst.
Op dit ogenblik zijn er in Groot Brittannië zo’n 200 dorpen die interesse hebben betoond voor het transitieproces en contact hebben met het transitienetwerk. Dit model wekt synergie op. Iemand komt aandragen met een idee, misschien niet eens zo’n briljant idee, maar iemand ziet er iets in, werkt het verder uit of past het aan. Het is een proces dat niet meer kan gestopt worden. Het heeft de harten en de geesten van de mensen in de greep. We zullen de regering voorbij steken, en zij zullen gedwongen worden ons te volgen. De subsidies die ze geven voor zonnepanelen stellen niets voor. Maar ik wacht niet op de regering, zij zal mij niet in de weg staan om toch al vooruit te gaan. Dat is ook de boodschap van de mensen hier aan de regering: ‘ga uit de weg, we komen eraan’. Vooral in Totnes.
Wanneer groeide dat besef bij u?
Ik was nog een klein kind, en zag al die uitlaatgassen, en dacht: dat is ook de lucht die we inademen, dat kan niet goed zijn. Ik dacht: al die wagens die onze gezonde lucht opgebruiken.
Toen ik vier was –ik ben nu 57- telde de wereldbevolking zo’n drie miljard mensen. Nu zeven miljard. In die halve eeuw is een deel hiervan meer welvarend geworden. De rekensom hiervan is snel gemaakt: een eindige planeet met eindige voorraden grondstoffen en een groeiende bevolking die telkens meer grondstoffen en materialen opgebruikt.
Ik ben een transitie-volgeling. Ik ben ervan overtuigd dat de ecologische crisis veroorzaakt wordt door menselijke activiteit. Het heeft met ons gedrag te maken. Indien we met twee miljard mensen zouden zijn, zou het zo erg niet zijn – dan ook nog zouden de grondstoffen eindig zijn-, maar met deze bevolkingsgroei is er werkelijk een probleem. Het is als een gistingsproces dat een steeds groter volume inneemt, maar ook steeds meer afval produceert. Wanneer ik dan zie hoe we gereageerd hebben op die twee oliecrisissen dan denk ik: we stevenen blindelings af op een heel ernstig probleem, we weigeren te zien.  
Het is makkelijker om te ontkennen en weg te duwen.
Ik heb dit ontkenningsgedrag ook gezien bij mijn moeder toen die moest sterven. En bij mensen die met een drank- of drugsprobleem. Ze doen of het probleem er niet is.
U ziet de bevolkingstoename echt als een groot probleem?
De snelheid waarmee die toeneemt is verontrustend. Maar we kunnen daar iets aan doen. In de tijdsspanne van zeventig-tachtig jaar kunnen wij dit probleem het hoofd bieden. Maar dan moeten we het aanpakken, in combinatie met andere problemen, zoals armoedebestrijding.
Het klinkt misschien erg heidens, maar mijn principe is: ‘wat je van de aarde neemt, moet je haar ook terug geven’. Je kan niet alleen maar nemen, want dan erodeer je haar. Gebruik en geef terug. Om zo het evenwicht te bewerkstelligen. Op die manier geef je ook kansen aan de volgende generaties en aan mensen elders op de planeet. Wij zijn het enige dier in de natuur dat onze eigen omgeving opeet en vernietigt, zonder ons daar eigenlijk zorgen om te maken.
De regering gaat het niet in onze plaats doen.
Ik denk ook niet dat de ingrepen die nodig zijn, onze levensstijl zo drastisch zullen veranderen. We zullen daar niet veel ongelukkiger van worden indien we minder met de auto gaan rijden.

Denkt u dat technologie een deel is van de oplossing?
Ik denk het wel. Het transitiehandboek schetst verschillende scenario’s. We kunnen ervoor kiezen om de crisis af te wachten en business as usual voort te doen. Maar we kunnen ook nu alternatieven bouwen. Het scenario dat het beste zal werken, volgens mij, is dat van de samenwerking. Als gemeenschap, en met andere gemeenschappen. En dan clusters van gemeenschappen met elkaar. En zo wereldwijd.
Wat kunnen we leren van vervlogen beschavingen?
Ik denk dat we zo ver nog niet moeten teruggaan. Kijk naar de tweede Wereldoorlog, en zie hoe mensen toen teruggevallen zijn op overlevingspatronen. En ze werkten samen. GB werd een belegerde vesting. We verbouwden onze eigen groenten. De Britten hebben nooit zo’n gezond dieet gehad. Heel veel groenten en nooit overdaad. Men vond het toen zonde om een stuk hout weg te werpen. Dat kon altijd voor iets dienen: om iets te repareren, of op zijn minst om warmte te geven bij verbranding. In de Tweede WO was de idee van afval nauwelijks aanwezig. Alles werd gerepareerd. Maar nu is het goedkoper om een nieuwe broek te kopen dan om ze te laten herstellen. Dat is belachelijk.
We kunnen dus leren uit die ervaringen die nog in onze herinnering aanwezig zijn, om te leven volgens een grondstoffenarme levensstijl en toch nog erg gelukkig zijn.   
Mensen die de oorlog overleefd hebben, zijn daar trots op. We kunnen veel leren uit die ervaring. Nu, in deze transitieperiode, heb je nog de luxe om te kiezen en te selecteren, om het beste eruit te halen. Het verleden draagt vele lessen in zich. deze stad is gered omdat het bestuur te arm was om nieuwe huizen te bouwen.
Dit beeld vat alles samen: zonnepanelen op een Tudor huis. Het oude enten op het nieuwe. Deze mix van oud en nieuw, dat is voor mij transitie.