Onenigheid over buitenlanders in Congolees mensenrechtenhof

Het nieuwe hof moet zich gaan buigen over oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en genocidenmisdrijven gepleegd na 1990 in de Democratische Republiek Congo.

Om de onafhankelijkheid van de rechtspraak te waarborgen, moeten deels buitenlandse magistraten, die ervaring hebben met zaken op het gebied van ernstige mensenrechtenschendingen, worden aangetrokken, stelt de wet die op 13 augustus werd goedgekeurd. Over die buitenlandse betrokkenheid bestaat echter verdeeldheid.

Minister van Justitie Emmanuel Luzolo Bambi Lessa zegt dat buitenlandse magistraten zullen bijdragen aan de kwaliteit van het onderzoek, omdat Congolese onderzoekers nog niet gewend zijn met dit soort misdrijven om te gaan.

Arbeidsvoorwaarden

Nyabirungu Mwene Songa, hoogleraar strafrecht aan de Universiteit van Kinshasa (UniKin) en advocaat bij het Rwanda-tribunaal (ICTR), denkt dat de Congolese rechtspraak niet alleen zal profiteren van de ervaring van de buitenlandse magistraten, maar ook van hun arbeidsomstandigheden.

Niet alle juristen delen die mening. “De benoeming van buitenlandse magistraten aan deze rechtbank is onacceptabel, vooral omdat ze niet werken in een internationale jurisdictie”, zegt Maurice Mudishi, advocaat en expert op het gebied van humanitair recht.
 
Lucien Busa, een oppositielid dat tegen de wet stemde, wijst op de financiering. “De regering heeft niet duidelijk gemaakt waar het geld voor het opereren van deze rechtbank vandaan moet komen, inclusief het honorarium voor de buitenlandse rechters. Zij krijgen dezelfde arbeidsvoorwaarden als in hun thuisland.”
 
De voorkeursbehandeling die buitenlandse rechters krijgen, kan leiden tot frustratie bij de andere magistraten, tenzij zij onder dezelfde voorwaarden kunnen functioneren, zegt Jean Kahozi, een aanklager bij het hooggerechtshof in Kinshasa.

Logistieke problemen

Jean-Luc Kahasha, een inwoner van de stad Bukavu in de oostelijk provincie Zuid-Kivu, vindt dat de rechtbank op te grote afstand komt van de plaatsen waar de misdrijven zijn begaan.

De meeste mensenrechtenschendingen vonden plaats in het oosten van het land. Volgens overheidsrapporten zouden daar ongeveer 7 miljoen mensen zijn omgekomen sinds 1990. De Verenigde Naties (VN) schatten dat er elke week twintig verkrachtingen plaatsvinden in de provincie Zuid-Kivu.

Twee zussen van Kahasha werden in 1999 verkracht en vermoord door soldaten in Walunga, op 60 kilometer afstand van Bukavu. Kahasha, die mensenrechtenactivist is bij de ngo Haki Na Amani (Swahili voor Gerechtigheid en Vrede), verwacht dat op grond van de wet de kamers van de rechtbank gevestigd zullen worden in grote steden. “Ik betwijfel of de rechtbank onderzoek zal gaan doen naar wreedheden die zijn begaan in Walungu. Ook heb ik mijn twijfels bij het vermogen van de rechtbank om slachtoffers te beschermen tegen hun vroegere kwelgeesten die nu lid zijn van de politie of het leger.”
 
“Uit veel rapporten van de overheid en de Verenigde Naties is gebleken dat het Congolese rechtssysteem met talloze tekortkomingen kampt, waaronder logistieke problemen”, zegt ook Luis Buaka van het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten in Kinshasa.