Nucleaire spanning over Iran neemt toe - analyse

Toen Israël bijna 24 jaar geleden F 16-bommenwerpers uitstuurde om Saddam Hoesseins kernreactor in Osirak te vernielen, hoefden die maar één doel te raken. Israëlische of Amerikaanse toestellen die vandaag het Iraanse kernprogramma zouden willen uitschakelen, zouden het niet zo makkelijk hebben: de Iraanse installaties liggen overal verspreid en de piloten zouden dus moeten mikken op verschillende doelen overal in het land, waarvan er geen enkel duidelijk als grote reactor te identificeren is.

De Amerikaanse vice-president Dick Cheney wil nochtans niet uitsluiten dat het tot militaire acties komt – van Israël. “Iran heeft al verschillende keren verklaard dat het Israël wil vernietigen en als Jeruzalem zeker zou zijn dat Iran over een belangrijke nucleaire capaciteit beschikt, zou het wel eens kunnen beslissen om als eerste op te treden,” zei Cheney vorige week. “En het opruimen van de diplomatieke puinhoop achteraf over te laten aan de rest van de wereld.”

Het idee van een Iraanse kernmogendheid baart de Israëlische leiders grote zorgen, maar zij hoeden zich voor harde uitspraken. Als Israël alleen optreedt, zullen we alleen blijven, weet vice-premier Shimon Peres. Iedereen kent onze mogelijkheden, maar we moeten ook onze grenzen kennen. Zolang de kans bestaat dat de wereld zich zal organiseren en zal ingrijpen tegen Irans keuze voor kernwapens, moet de wereld dat maar doen. De spanning neemt toe nu de nucleaire activiteiten van Iran ook ter discussie staan bij het Internationaal Atoomagentschap IAEA. De Israëlische leiders hebben al lang gewaarschuwd voor een Iraans kernprogramma dat volgens hen een gevaar betekent voor de hele regio. Zij hopen dat de Amerikanen uiteindelijk zullen verhinderen dat Teheran een kernbom kan ontwikkelen.

In een gesprek met de Washington Post deelde Mohammed El Baradei, hoofd van de IAEA, onlangs mee dat hij niet ziet hoe een militaire ingreep een oplossing kan bieden. De Iraniërs hebben hun nucleaire technologie bijna op punt. Met een aanval kun je alleen wat uitstel bewerken, maar zij zullen hun installaties heropbouwen om over kernwapens te beschikken.

De Israëlische Inlichtingendienst meent dat Iran over zes maand in staat zal zijn verrijkt uranium te produceren en over twee jaar over kernwapens kan beschikken. Dat bevestigde ook het hoofd van de dienst, generaal-majoor Aharon Ze’evi. Volgens hem kan alleen het Westen Iran nog stoppen. Israëlische ambtenaren beschuldigen Teheran ervan de internationale gemeenschap om de tuin te leiden. Zij menen dat Iran zal proberen sancties af te wenden en intussen in het geheim verder zal werken aan kernwapens.

El Baradei geeft toe dat Iran in het verleden heeft gelogen over zijn kernprogramma, maar zegt dat het land nu meewerkt. Sinds november vorig jaar voert Iran een akkoord van de IAEA uit om de verrijking van uranium stop te zetten, al blijft het erbij dat dit programma uitsluitend bedoeld is voor burgerlijke doeleinden, namelijk voor de productie van elektriciteit.

De Europese Unie heeft Iran dringend verzocht zijn programma voor nucleaire brandstof definitief te begraven om te bewijzen dat het niet van plan is kernwapens te produceren. Als stimulans zwaait de EU met een handelsakkoord. Op het Wereldeconomisch Forum in het Zwitserse Davos stelde de Duitse kanselier Gerhard Schroeder, die samen met Groot-Brittannië en Frankrijk probeert Iran te overtuigen, dat er diplomatieke en politieke middelen nodig zijn om Iran te overtuigen in plaats van geweld. De Verenigde Staten nemen een veel harder standpunt in. Eerder deze maand wees president Bush al op mogelijke militaire acties tegen Iran. Hij hoopt op een diplomatieke oplossing, maar zegt geen enkele optie uit te sluiten.

Analisten in Jeruzalem zien Cheneys waarschuwing over een mogelijke Israëlische militaire aanval als een boodschap aan Europa om zich wat harder op te stellen. Eigenlijk zegt hij de Europeanen: als jullie niet bereid zijn tot sancties en proberen Irans kernprogramma te stoppen, kunnen wij niet instaan voor wat Israël zal doen, aldus een Israëlisch topambtenaar.

De Arabische landen beschuldigen Israël ervan de kernwapenwedloop in het Midden-Oosten aan te wakkeren. De joodse staat zou naar verluidt het enige land in het Midden-Oosten zijn dat kernwapens bezit, al heeft het dat nooit ontkend of bevestigd. Volgens buitenlandse berichten zou Israël over honderd tot tweehonderd kernkoppen beschikken. De Israëlische kerngeheimen werden ongeveer twintig jaar geleden voor het eerst onthuld door Mordechai Vanunu, een technicus van de kerncentrale in Dimona in het zuiden van het land. In 1986 bezorgde Vanunu de Sunday Times in Londen informatie over het Israëlische kernprogramma. Hij werd later in Rome gekidnapt door Israëlische agenten en naar Israël gesmokkeld. Daar werd hij veroordeeld tot 18 jaar gevangenisstraf.

Dr. Shmuel Bar, onderzoeker aan het Interdisciplinair Centrum van Herzliya nabij Tel Aviv, ziet maar weinig kans dat Israël zal overgaan tot militaire actie. Als wij eenzijdig optreden, zullen wij de schuld krijgen. Iran zal reageren en wij zullen geen officiële steun krijgen van de Amerikanen. Israël mag van het probleem van de Iraanse kernwapens geen Israëlisch probleem maken. Het is in de eerste plaats een Amerikaans probleem. Volgens Bar kan de VS zich geen Iraanse kernmacht veroorloven die de posities in de Golf en in Irak zou kunnen bepalen. Volgens hem zal er onenigheid komen tussen Europa en de VS en zal de VS uiteindelijk eenzijdig ingrijpen. Er zou een olie-embargo kunnen komen tegen Iran waarbij de Amerikaanse Zesde Vloot de doorgang van Iraanse boten in de Golf zou blokkeren.

Maar steeds meer deskundigen menen dat een militaire optie niet langer mogelijk is, omdat Iran zijn kerninstallaties over het hele land heeft verspreid. Er gaan ook geruchten dat Teheran nepinstallaties zou hebben gebouwd. Een enkele luchtaanval zou niet volstaan om het Iraanse programma uit te schakelen. Bovendien weet Israël dat Teheran waarschijnlijk terug zou slaan, misschien zelfs met langeafstandsraketten. Dat verklaart misschien waarom sommigen het in de VS hebben over een machtswissel in Iran in plaats van een militaire ingreep. De vraag is ook of president Bush na het debacle in Irak nog zin heeft in een nieuwe militaire escapade. Toch sluit Shmuel Bar een Amerikaanse militaire actie niet uit. Bush is een ideologische president en hij zal zeker geen derde keer opkomen.