Nieuwe terreur brengt Iraakse stabiliteit in gevaar

In de nacht van zondag 21 juli vielen gewapende mannen de gevangenis van Abu Ghraib bij Bagdad aan. De aanvallers bestookten de gevangenis zowel via bomauto’s als met mortieren, granaten en andere raketten. Versterkingstroepen uit Bagdad werden met behulp van die raketten tegengehouden terwijl strijders met explosieven rond het lichaam de gevangenis binnendrongen.

De strijd hield de hele nacht aan, tot het leger de gevangenis weer onder controle kreeg. Op hetzelfde moment vond een gelijkaardige aanval plaats op een gevangenis in Taji, ongeveer twintig kilometer ten noorden van Bagdad. Bij de aanvallen kwamen minstens 21 gevangenen en 26 bewakers en soldaten om het leven. 

Honderden Abu Ghraib-gevangenen ontsnapt

Officiële bronnen meldden kort na de aanval dat vijfhonderd gedetineerden tijdens het gevecht ontsnapt waren. In een persbericht dat een dag later verscheen, spreekt de regering over 260 ontsnapten. Uit de gevangenis van Taji zouden geen gevangenen verdwenen zijn. De regering stelt dat de aanvallers bij beide acties hulp kregen van bewakers om de gebouwen te kunnen binnendringen.

Volgens een Iraaks parlementslid bestaat het grootste deel van de ontsnapte gedetineerden uit Al Qaeda-leden die tot de doodstraf veroordeeld zijn. In een persbericht stelt het ministerie van Binnenlandse Zaken dat ‘veiligheidstroepen de terroristen achtervolgen en de regio rond de twee gevangenissen volledig onder controle hebben’. De regering geeft bovendien aan honderdvijftig ontsnapten weer opgepakt te hebben.

De gevechten werden op maandag 22 juli gevolgd door een bomaanslag op een militair konvooi in de noordelijke stad Mosul. Bij die aanslag vielen 25 slachtoffers. Drie van de slachtoffers zijn burgers. Mosul is de hoofdstad van de noordelijke Nineveh-provincie, waar soennitische moslims de meerderheid van de bevolking vormen. 

Islamitische Staat van Irak eist aanval op

De aanvallen op Abu Ghraib en Taji komen op een symbolisch moment. Exact een jaar geleden verspreidde de radicale soennitische beweging Islamitische Staat van Irak (ISI) een audioboodschap op jihadistische fora. In het bericht vroeg ze om steun en strijders, maar maakte ze ook bekend haar acties voortaan op het Iraakse juridische systeem te richten. In de boodschap stelt de beweging dat haar eerste prioriteit erin bestaat ‘moslimgevangenen vrij te laten en rechters, onderzoekers en bewakers op te sporen en te elimineren’.

Na de aanslag in Mosul doken volgens The New York Times in de buurt van plaatselijke moskeeën door ISI ondertekende strooibriefjes op. Op de briefjes stond de boodschap dat de groepering het legerkonvooi in de stad ‘had aangepakt’. De groepering heeft de aanslagen inmiddels ook op haar website opgeëist en noemt de aanval “Operatie Overwinning op Tirannen”.   

Het radicaal soennitische ISI profileert zich als tegenstander van de sjiitische regering die na de val van Saddam Hoessein aan de macht kwam. De groep ontstond in 2006 als koepel voor de Iraakse tak van Al Qaeda en andere islamistische groeperingen en is ook in Syrië actief. De groepering voert de voorbije maand bijna dagelijks aanvallen uit op veiligheidstroepen of sjiitische doelwitten. Sjiitische moslims vertegenwoordigen meer dan zestig procent van de totale Iraakse bevolking. 

Al Jazeera-correspondente Jane Arraf laat weten dat ISI de grootste bedreiging vanuit Al Qaeda vormt sinds de komst van de huidige regering. Volgens Arraf ‘dacht de regering de groep de voorbije jaren te hebben geneutraliseerd’ en toont Bagdad verrassend weinig initiatief om de bevolking gerust te stellen na de aanslagen.  

Angst voor escalatie groeit

Volgens The New York Times kan de groeiende intensiteit van de aanslagen gelinkt worden aan het feit dat de strijders van ISI de vijandigheden in Syrië naar Irak willen overbrengen om het land verder te destabiliseren. In Syrië vecht de beweging aan de kant van de rebellen, maar strijdt ze tegelijkertijd met leiders van de oppositie die geen islamitische staat willen installeren.

In haar pogingen om chaos te creëren lijkt de groepering voorlopig te slagen. Sinds de terugtrekking van Amerikaanse troepen eind vorig jaar is de positie van de regering – deels door de vervolging van belangrijke soennitische politici – allerminst sterker geworden en blijft het moeilijk voor soennitische, sjiitische en Koerdische groeperingen om de macht te delen. Sommige instanties geloven dat die zwakke positie, die nog wordt verhevigd door de onveiligheid die ISI creëert, de kloof tussen de bevolkingsgroepen zo groot kan maken dat het land weer afglijdt naar een situatie vergelijkbaar met de bloedige jaren 2006 en 2007. Volgens Iraq Body Count is het aantal burgerslachtoffers in het land deze maand al opgelopen tot 684.