Leiders Zuidelijk Afrika zetten zichzelf te kijk

“Een farce”, zo vatten kranten in Namibië de top in Windhoek samen. Op de agenda stonden nochtans belangrijke onderwerpen als de verkiezingen in Zimbabwe, de politieke patsituatie in Madagaskar, de omstreden opschorting van de werkzaamheden van het SADC-tribunaal en de corruptie in de structuren van de SADC zelf.

Enkele dagen voor de bijeenkomst leek het erop dat de top helemaal niet zou plaatsvinden. Jacob Zuma, de president van Zuid-Afrika en daarmee het zwaargewicht van de top, liet zich opeens verontschuldigen omdat hij te veel aan zijn hoofd had met de gemeenteverkiezingen in zijn land. Uiteindelijk namen er toch elf landen deel aan de top, maar de gesprekken duurden slechts enkele uren en leverden vrijwel niets op.

Corruptie

Het eerste onderwerp dat de deelnemers aan de conferentie aansneden, was de corruptie en het wanbeheer waaronder het in het Botswaanse Gaborone gevestigde SADC-secretariaat zou lijden. Volgens het Namibische weekblad Windhoek Observer hebben personeelsleden van de SADC de huidige voorzitter van de regionale organisatie, de Namibische president Hifikepunye Pohamba, gevraagd het secretariaat te laten doorlichten. Het secretariaat is “een instelling voor het witwassen van geld geworden”, zegt een niet genoemde medewerker. “Ze maken ongeldige contracten op, reizen aldoor naar het buitenland, ze liegen tegen de raad van ministers en er is helemaal geen transparantie en verantwoording.”

Het geld waarmee het secretariaat grote sier zou maken, komt van de lidstaten en ook van de Europese Unie, die het regionale samenwerkingsverband fors ondersteunt. Voorzitter Pohamba, die toegaf dat hij al in april van de beschuldigingen had gehoord, kon alleen melden dat de raad van ministers de zaak zal bestuderen.

SADC-tribunaal

De top moest ook een beslissing nemen over de opschorting van de werkzaamheden van het SADC-tribunaal. Die regionale instelling had Zimbabwe veroordeeld voor de onwettelijke onteigening van grote boeren, maar de staatshoofden reageerden daar in augustus vorig jaar op door het tribunaal op non-actief te zetten in afwachting van een doorlichting.

De deelnemers aan de bijeenkomst droegen de ministers van Justitie van de SADC op het juridische fundament van het tribunaal aan te passen; dat werk zou tegen augustus 2012 klaar moeten zijn. De aanpassingen zouden gebaseerd worden op de aanbevelingen van experts van de universiteit van het Britse Cambridge, die het tribunaal onder de loep namen.

Maar de experts verdedigden naar verluidt de bevoegdheid van het tribunaal om een oordeel te vellen tegen Zimbabwe, terwijl de ministers net denken aan amendementen die hun regeringen zouden vrijwaren van klachten die hun burgers tegen hen indienen bij de SADC. Waarschijnlijk vormen ze het tribunaal om tot een rechtbank die alleen geschillen tussen de lidstaten behandelt.

Op de vraag of de aanbevelingen van de ministers publiek zullen worden gemaakt, kregen journalisten te horen dat de bevolking en de media daar geen details over hoeven te kennen.

Geen woord over Zimbabwe

Het slotcommuniqué rept met geen word over Zimbabwe, waar de plannen van de ZANU-PF van president Robert Mugabe om verkiezingen te houden voordat het politieke systeem van het land hervormd is, tot toenemende spanningen leiden. Waarschijnlijk had het stilzwijgen te maken met de afwezigheid van de Zuid-Afrikaanse president Jacob Zuma, die bemiddelt tussen de twee regeringspartijen in Zimbabwe.

Maar er kwam ook geen beslissing over Madagaskar. Dat eiland werd uit de SADC gezet na de coup van Andry Rajoelina in 2009. De SADC probeert er sindsdien te bemiddelen en het land te helpen terugkeren naar een grondwettelijk regime. De deelnemers konden alleen vaststellen dat het nog wachten is op “een politiek proces waar alle relevante partijen in het land bij betrokken worden.” In de nabije toekomst organiseert de SADC in Gaborone een nieuwe bemiddelingsvergadering.