Invloed IMF brokkelt af - analyse

Het IMF werd in 1944 opgericht om landen die economisch en financieel slagzij dreigen te maken, met raad en daad bij te staan. De instelling wierp zich algauw ook op als de belangrijkste hoeder van het internationale financiële systeem. Maar het Fonds maakt een zware legitimiteitscrisis door.

Argentinië en Brazilië, twee van de belangrijkste klanten van het IMF, beslisten eerder dit jaar hun schulden aan de instelling voortijdig terug te betalen. Dat kost de twee landen veel geld, maar het bevrijdt hen van de strenge voorwaarden die het IMF aan zijn leningen koppelt. Het IMF dringt onder meer aan op privatiseringen, deregulering en de beperking van openbare uitgaven.

Een hele reeks Aziatische landen die eind de jaren 90 leden onder de financiële crisis in die regio, pot intussen grote deviezenreserves op om te vermijden dat ze ooit nog bij het IMF moeten langsgaan. En dan is er nog de belofte van de G8, de grootste industrielanden, om de multilaterale schulden van een twintigtal arme landen kwijt te schelden.

Al die ontwikkelingen samen kunnen ertoe leiden dat het IMF eind dit jaar nog maar voor 40 miljard dollar (34 miljard euro) aan leningen zal hebben uitstaan, tegenover 90 miljard dollar (76 miljard dollar) in april 2004, schat Jubilee Research, de studieafdeling van een internationale actiegroep die opkomt voor schuldkwijtschelding. Dat is niet alleen vervelend omdat het IMF zijn eigen werking voor een deel financiert met de interestbetalingen van zijn klanten. De leningen waren voor het Fonds ook altijd de belangrijkste stok achter de deur om landen te overtuigen zijn beleidsadviezen op te volgen.

De onvrede met het IMF in de ontwikkelingslanden hangt niet alleen samen met zijn impopulaire suggesties. Arme landen klagen ook dat ze ondervertegenwoordigd zijn in de bestuursorganen van het Fonds. Sinds de oprichting van het IMF in 1944 in Bretton Woods delen Amerikanen en Europeanen er de lakens uit.

De Verenigde Staten, de grootste aandeelhouder van het IMF, nemen het op voor de in Washington gevestigde instelling. Het fonds is “onmisbaar” oordeelt Tim Adams, de Amerikaanse onderminister van Financiën. De instelling moet volgens hem zorgen voor de stabiliteit van de internationale financiële markten, een voorwaarde om grensoverschrijdende handel en investeringen te doen bloeien. Volgens hem moet het IMF onder meer sterker beginnen toe te kijken op de internationale wisselkoersen.

Het International Institute of Economics (IIE), een denktank in Washington, publiceerde dinsdag een studie waarin ook geconcludeerd wordt dat het IMF een grotere internationale rol moet gaan spelen. Als dat nodig blijkt, moet het IMF daarvoor dan maar toegevingen doen aan de ontwikkelingslanden, argumenteert de auteur, Edwin M. Truman. Het Fonds zou aantrekkelijker moeten worden aan verstrekker van grote leningen en als financiële hulpverlener als niemand anders nog raad weet, en moet ook hervormingen doorvoeren vertrekkend van de kritiek van de arme landen, zegt Truman.

Volgens de IIE-studie moeten de lidstaten van de EU hun 10 zetels in het bestuur van het IMF terugbrengen tot één of twee; de vrijgekomen mandaten kunnen dienen om de vertegenwoordiging van groeilanden als India, China en Brazilië te verbeteren. “Het beheer van het IMF moet hervormd worden om de legitimiteit van de instelling te vergroten en het vertrouwen van de lidstaten te herstellen. Iedereen is het daarover in principe eens, maar het IMF beweegt niet”, klaagt Truman.

IMF-directeur Rodrigo de Rato lijkt voorstander van bescheiden hervormingen, maar wuift de bezorgdheid over grote lidstaten die afhaken als ontleners weg. “Het illustreert gewoon het economisch succes van die landen. En het Fonds heeft ook in het verleden kunnen leven met een laag volume aan uitstaande leningen.”

Volgens de Rato beantwoordt het IMF nog altijd aan de behoeften van zijn lidstaten, en dat geldt ook voor de snel groeiende ontwikkelingslanden. Precies die landen worden steeds meer blootgesteld aan de volatiliteit van de internationale kapitaalstromen, en op dat vlak heeft het IMF volgens de Rato meer expertise in huis dan wie ook.

Het IMF doet bovendien veel meer dan geld uitlenen – de instelling houdt de internationale economie en de economieën van alle lidstaten nauwkeurig in het oog om tijdig alarm te slaan bij zorgwekkende ontwikkelingen. Veel advies dat de instelling verleent, houdt verband met die functie. (PD)