Hervorming sociale zekerheid amputeert linkerarm PT

Het nationaal PT-bestuur keurde het ontslag van senator Heloisa Helena en volksvertegenwoordigers Joao Batista Araujo, Joao Fontes en Luciana Genro goed met 55 stemmen tegen 27. De beslissing slaat een diepe wonde in de partij en illustreert ook een belangrijke breuk met het verleden. Voor de PT begin dit jaar aan de macht kwam, ging de partij er prat op de enige autentieke partij in het land te zijn, verschillend van alle andere politieke formaties door zijn linkse uitgangspunten. Critici vinden dat die socialistische idealen nu verwaterd zijn tot een sociaal-democratisch pragmatisme dat nauwelijks nog verschilt van het programma van de andere grote partijen

De vier rebellen betogen dat niet zij maar de wel de overige PT-leden van de partijlijn zijn afgeweken. Het economisch beleid van president Luiz Inácio Lula da Silva en met name de sanering van de sociale zekerheid verraden volgens hen de principes van de in 1980 opgerichte PT. De regering volgt de recepten van het Internationaal Muntfonds die haar kopmannen vroeger in de oppositie te vuur en te zwaard bestreden, stellen de dissidenten. Helena, de bekendste van de vier, houdt vol dat ze gewoon dezelfde standpunten is blijven verdedigen als toen de PT nog in de oppositie zat.

Voor hun uitsluiting kregen de vier behoorlijk wat steun van partijgenoten. Belangrijke socialistische mandatarissen als senator Eduardo Suplicy en de volksvertegenwoordigers Walter Pinheiro en Ivan Valente probeerden de uitsluiting van Helena nog te doen omzetten in een tijdelijke schorsing.

Maar de voorzitter van de PT, José Genoino, acht de uitsluiting van de vier onvermijdelijk om het principe van de partijtrouw overeind te houden. Volgens hem hebben de vier unilateraal met de partijstandpunten gebroken in wilden ze niet ingaan op verzoeningspogingen. Genoino stelt dat discussies en meningsverschillen mogelijk blijven binnen de PT, maar dat de rangen gesloten moeten worden bij stemmingen.

Buiten de partijtop heeft de zware straf voor de vier dissidenten nog meer schade aangericht. “De PT heeft zijn linkerarm afgezet” en de interne democratie begraven, vindt de filosoof Leandro Konder. Hij behoort tot een groep van intellectuelen die uit de partij zijn gestapt. Ze hebben een werkgroep gevormd die wil nagaan of links in Brazilië nieuwe wegen moet bewandelen.

Araujo, Fontes en Genro hebben aangekondigd een nieuwe partij te willen oprichten met een duidelijke linkse signatuur. Een manifest daarover zou al door 7.000 mensen zijn onderschreven. Helena zal als onafhankelijke blijven zetelen.

De PT heeft al eerder parlementsleden en andere partijleden uitgesloten, maar vroeger gebeurde dat altijd met mensen die van de linkse principes afweken of compromissen sloten met andere partijen. In 1985 sjeesde de PT drie van haar acht volksvertegenwoordigers omdat die het kiescollege weigerden te boycotten dat de eerste Braziliaanse president na 21 jaren van dictatuur moest aanduiden. De PT vond dat er daarvoor rechtstreekse verkiezingen nodig waren.

De sluipende omvorming van de PT tot een traditionele sociaal-democratische partij heeft dit jaar al eerder dissidenten doen opstaan. Volksvertegenwoordiger Fernando Gabeira, een bekende milieuactivist, stapte in oktober uit de partij uit onvrede met het milieubeleid van de regering. Die heeft onder meer het verbod op de productie van transgene landbouwgewassen tijdelijk opgeheven. Met Gabeira heeft ook een groot deel van de Braziliaanse milieubeweging haar geloof in de PT verloren. Het economisch beleid van Lula ligt dan weer onder vuur van linkse economen die altijd dicht bij de partij stonden of er zelfs in militeerden.

Ondanks het gerommel in de partij, de werkloosheid van 13 procent en de dramatische achteruitgang van het gemiddelde arbeidersinkomen met ongeveer 15 procent dit jaar, blijft president Lula voorlopig erg populair. 2004 belooft echter een moeilijk jaar te worden voor hem en voor zijn partij.