FAQ over het conflict in Xinjiang

Hoe kan men Xinjiang binnen China situeren?
Xinjiang is een autonome provincie in het noordwesten van China die ongeveer een zesde van China’s grondgebied beslaat. Voor de annexatie door China in 1949 heette deze streek Oost-Turkestan. Van de 1,338 miljard Chinezen woont slechts een kleine 1,5 procent in Xinjiang. De hoofdstad van Xinjiang is Urumqi. De provincie wordt ook wel eens het “Koeweit van China” genoemd omdat de bodem rijk is aan vele grondstoffen zoals uranium en olie.


Wat zijn de verschillende bevolkingsgroepen in Xinjiang?
Xinjiang wordt gekenmerkt door een grote diversiteit aan bevolkingsgroepen. De twee grootste bevolkingsgroepen zijn de Oeigoeren (45%) en de Han-Chinezen (41%). De Oeigoeren worden bij de volgende vraag besproken. De Han-Chinezen zijn de grootste bevolkingsgroep van China. In 1949 woonden er slechts 6% Han-Chinezen in Xinjiang, maar doordat de Chinese overheid het emigreren van Han-Chinezen naar Xinjiang promoot, is het relatieve aandeel van de Han-populatie enorm toegenomen. Verder wonen er in Xinjiang Kazachen (7%), Hiu (5%), Kirgiezen (0,9%), Mongolen (0,8%) en nog enkele zeer kleine minderheden als de Tadzjieken, Mantsjoes, Oezbeken, Russen, Tataren en Tibetanen.
Een belangrijke opmerking hierbij is dat in de hoofdstad Urumqi, waar het conflict voornamelijk plaatsvindt, 74% Han is en slechts 12% Oeigoer. In Xinjiang zijn de Oeigoeren de grootste minderheidsgroep, in Urumqi vormen ze een kleine minderheid.
Wie zijn de Oeigoeren?
De Oeigoeren zijn een Turkisch volk dat zich voornamelijk in de Chinese provincie Xinjiang gevestigd heeft. Zij maken daar 45% van de bevolking uit en zijn hiermee de grootste minderheidsgroep die de provincie kent. Hun taal is het Oeigoers, wat behoort tot de Turkse talen. De meeste Oeigoeren zijn moslims. Velen van hen zijn naar het buitenland uitgeweken. Zij bevinden zich voornamelijk in Kazachstan, Turkije, Mongolië en Afghanistan.
Wat is de kern van het conflict tussen de Oeigoeren en de Han-Chinezen?
De Han-Chinezen proberen via een beleid van sinificatie de Chinese cultuur zo dominant mogelijk te maken. Dit komt voornamelijk tot uiting in de transmigratie van Han-Chinezen naar Xinjiang. De Oeigoeren daarentegen willen hun eigen cultuur bewaren en deze tot haar recht laten komen. Concreet komt het erop neer dat de Oeigoeren gefrustreerd zijn omdat ze vinden dat ze sociaal, politiek en economisch gediscrimineerd worden.
Dit belangenconflict leidt tot grote wrijvingen die vanaf zondag tot uiting komen in gewelddadig verzet. Ondertussen zijn al minstens 156 mensen gestorven, meer dan 800 raakten gewond en meer dan 1450 Oeigoeren werden gearresteerd. De etnische identiteit van de dodelijke slachtoffers is nog niet bekend. Het is niet de eerste keer dat de spanningen tussen Oeigoeren en Han-Chinezen tot geweld leiden. Het actuele conflict is echter wel het meest gewelddadige conflict dat China de laatste decennia meemaakte.
Gaat het om een buitenlands terroristisch complot?
De Chinese overheid claimt dat het verzet in Xinjiang georganiseerd en gestuurd wordt vanuit het buitenland. Ze beschuldigt het World Uyghur Congress (WUC) en meerbepaald voorzitster Rebiya Kadeer. Kadeer, hoofd van verschillende internationale organisaties die zich inzetten voor de belangen van de Oeigoeren, vluchtte naar de Verenigde Staten na jarenlange opsluiting in Chinese gevangenissen. Rebiya Kadeer ontkent de aantijgingen van de Chinese overheid en zegt dat de Chinese autoriteiten enkel proberen de aandacht af te leiden van het werkelijke probleem: de discriminatie van de Oeigoeren.
Het is niet de eerste keer dat Oeigoeren gelinkt worden aan terrorisme. Recent nog werden een groepje Oeigoeren vrijgelaten van Guantanamo Bay. Na de aanslagen van 9/11 plaatste president Bush de Oeigoerse East Turkestan Islamic Movement op de lijst van terroristische organisaties.
Welke zijn de belangrijkste internationale organisaties en personen die zich bezig houden met de belangen van de Oeigoerse gemeenschap?

De organisatie die het meest vernoemd wordt in de berichtgeving rond Xinjiang is het World Uyghur Congress (WUC). Dit is een internationale organisatie die in 2004 werd opgericht en gevestigd is in München. De voorzitster van het WUC is Rebiya Kadeer. Zij is tevens oprichtster en voorzitster van de Uyghur Human Rights and Democracy Foundation en van de Uyghur American Association (UAA). In 2004 won Kadeer de Rafto-prijs, een internationale prijs voor verdedigers van de mensenrechten. Ze werd al verschillende malen genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede.
Een tweede naam die vaak genoemd wordt, is Erkin Alptekin. Hij is één van de stichters van het Allied Committee of the Peoples of East Turkestan, Tibet and Inner Mongolia en is voorzitter geweest van het Unrepresented Nations and Peoples Organisation (UNPO). Hij is dus niet enkel een voorvechter van de Oeigoeren, maar ook van andere minderheden en van inheemse volkeren.