EU stelt voormalige kolonies ultimatum over EPA's

De EPA’s zijn controversieel omdat de landen vrezen voor oneerlijke concurrentie vanuit de Europese Unie. De ACP-landen krijgen al jaren een voorkeursbehandeling: ze betalen geen of weinig invoerbelasting. De Wereldhandelsorganisatie (WTO) wil dat er een einde komt aan deze situatie. De ACP-landen zouden ook Europese producten moeten toelaten op hun markten. Na bijna tien jaar onderhandelen hebben 18 van de 36 landen nog geen akkoord met de EU.

Het voorstel van de Europese Commissie werd gedaan op 30 september. Afgelopen weekend werd het in stilte naar buiten gebracht. Het moet nog worden besproken door de Europese Raad en het Europees Parlement.

Het besluit komt op een moment dat Botswana en Namibië, hoogmiddeninkomenlanden, hun belastingvrije toegang tot de EU dreigen kwijt te raken omdat ze volgens een ander voorstel binnenkort niet meer onder het Generalised System of Preferences (GSP) vallen. 

Minst Ontwikkelde Landen

De consequenties voor de landen die weigeren te ratificeren, verschillen per land.  Burundi, de Comoren, Haïti, Lesotho, Mozambique, Rwanda, Tanzania, Oeganda en Zambia behoren tot de Minst Ontwikkelde Landen (MOL) en zij kunnen onder de Everything But Arms-regeling blijven profiteren van belastingvrije toegang tot de EU, ook als ze geen EPA tekenen.

Zeven landen zijn laaginkomen- of laagmiddeninkomenlanden (Kameroen, Fiji, Ghana, Ivoorkust, Kenia, Swaziland, Zimbabwe) die kunnen profiteren van het Generalised System of Preferences. Dat systeem levert minder voordeel op, maar is volgens de Europese Commissie nog steeds “genereus.”

Isabelle Ramdoo en San Bilal van het European Centre for Development Policy Management zeggen dat de deadline op het eerste gezicht redelijk lijkt, maar dat de landen nog steeds geen duidelijkheid hebben over bepaalde bepalingen. Ook zitten veel landen in een regionaal economisch integratieproces. Daardoor komt het aangaan van preferentiële handelsakkoorden met derde partijen ongelegen.

“Als er geen gezamenlijk standpunt bereikt kan worden op regionaal niveau, kunnen de EPA’s de pogingen tot regionale integratie ernstig ontwrichten”, zeggen Ramdoo en Bilal in een verklaring.

Zuid-Afrika

Onderzoeker Paul Kruger van het Centrum voor Handel en Recht van Zuidelijk Afrika noemt de situatie “tricky” voor de Zuidelijk Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenschap SADC-EPA, een verband waar niet alle SADC-lidstaten in participeren. “De EPA’s kunnen niet voor 2014 volledige geïmplementeerd zijn. Ik verwacht dat de Europeanen in ieder geval willen dat de EPA’s voor die datum geratificeerd door de parlementen van de ACP-landen, maar de SADC-EPA moet  volledig opnieuw onderhandeld worden.”

De positie van Zuid-Afrika, dat geen interim-EPA tekende, is van groot belang, zegt Kruger. “Wat als de Zuid-Afrikanen zeggen: Wij willen geen EPA onderhandelen in achttien maanden? Landen zoals Namibië moeten dan beslissen of ze de kant van Zuid-Afrika kiezen en markttoegang verliezen, of de kant van Botswana, Lesotho en Swaziland, die de overeenkomst ondertekend hebben.”

Zuid-Zuidhandel als alternatief voor de Europese markt wordt wellicht overschat, zegt Kruger. “Er is potentieel in de opkomende markten, maar er zijn geen handelsovereenkomsten. Er is geen enkel Afrikaans land in onderhandeling over een handelsovereenkomst met China.”

“Landen als Namibië realiseren zich dat het door de concurrentie niet eenvoudig is om met hun producten in te breken in opkomende markten. De EU is nog steeds de belangrijkste handelspartner voor de landen in Zuidelijk Afrika. De landen hebben te veel belang bij belastingvrije toegang tot de Europese markt om zomaar uit de onderhandelingen te stappen.”