Eco op de wei: duurzame festivals in opmars

Iedereen die al enkele levensjaren achter de rug heeft of zich simpelweg graag met muziek bezighoudt, kent beelden uit het legendarische Woodstock: vuile lichamen, honderdduizenden verdwaasde toeschouwers, maar ook een absolute ravage wanneer het festival de deuren sloot. Ook vandaag nog vallen gelijkaardige beelden na festivals te bespeuren. De laatste jaren maken festivalorganisatoren hun bezoekers echter steeds meer duidelijk dat een weekendverblijf op een festivalcamping ook zonder veel extra vervuiling kan.

Sleutel tot duurzaamheid ligt bij organisatie

Bovendien zijn er signalen dat het publiek die boodschap ziet zitten. Zo stelde een internationaal onderzoek door de Buckinghamshire New University uit 2012 dat ongeveer de helft van de ondervraagde festivalgangers een hogere toegangsprijs zou willen betalen als die gebruikt wordt om de ecologische impact van het festival te verlagen. Volgens de bevraging geven bovendien steeds meer mensen aan dat ze in hun keuze voor festivals ook nadenken over de ecologische impact ervan.

Toch moet die vaststelling niet overdreven worden: de helft van de bevraagde festivalgangers geeft tegelijkertijd aan dat ecologie geen relevant argument is in de keuze van festivals. Bijna negen op tien respondenten laten weten dat ze ongeacht de ecologische impact altijd naar een optreden van hun favoriete groep zouden gaan.

De resultaten van de bevraging maken duidelijk dat het initiatief voor meer duurzaamheid bij de organisatie van festivals ligt. Die situatie biedt bepaalde voordelen. Zo zegt 43 procent van de respondenten van de enquête dat ze hun gedrag in het verleden al hebben aangepast door ideeën over duurzaamheid die ze op festivals hebben geleerd.

Batterijen voor bomen

Dat laatste feit impliceert dat festivals wel degelijk een invloed kunnen uitoefenen op de houding van hun bezoekers. Het Genkse Absolutely Free Festival speelt in op die mogelijkheid door gebruik te maken van een origineel toegangsticket: voor drie lege batterijen of zaklampen krijgen toeschouwers gratis toegang tot het festival. Daarvoor werkt de organisatie samen met Natuurpunt en Bebat.

Bij duizend kilogram ingezamelde batterijen zal Bebat evenveel bomen planten in een nieuw bos van Natuurpunt. Per extra kilo plant de organisatie daarna een boom. Festivalgangers die geen batterijen inleveren, kunnen voor drie euro aan de kassa een stukje natuurbos van 20 vierkante meter kopen. Vorig jaar leverede de actie 6.000 kilo batterijen, 2.500 euro en de eerste plaats bij de Groenevent Awards van OVAM op.

Hardcore- en Metalfestival Ieperfest, ook laureaat bij diezelfde prijsuitreiking, gaat nog een stapje verder in zijn benadering van recyclage. Na het festival verzamelt de organisatie tenten, kleren en andere voorwerpen die bezoekers laten liggen – niet omdat ze de voorwerpen niet meer kunnen gebruiken, maar soms gewoon omdat kampeerders geen zin meer hebben hun spullen weer mee naar huis te nemen.

Bovendien biedt Ieperfest enkel veganistische maaltijden aan en is het een van de weinige festivals die aandacht schenken aan de verontreiniging van festivalterreinen door sigarettenpeuken. Om die te beperken stelt de organisatie sinds 2011 buizen in de kleuren van een sigaret op waarin festivalgangers hun peuken kunnen dumpen. Omdat het festival haar bezoekers wil aansporen ook tijdens de rest van het jaar duurzame initiatieven te steunen, richt ze bovendien elk jaar een tent in waar ngo’s en actiegroepen presentaties of workshops kunnen organiseren.

Samenwerking dringt afval en uitstoot terug

Evenementen die inzetten op duurzaamheid kunnen terecht bij OVAM, dat zowel met haar jaarlijkse prijsuitreiking als via voorbeeldprojecten steun aan duurzame evenementen verleent. De afvalstoffenmaatschappij beoordeelt evenementen zowel op afvalbehandeling en –preventie, duurzaam materialengebruik, mobiliteit, catering en ruimtegebruik. Een van de opvallende partners van de campagne is Dranouter Festival, dat onder meer inzet op LED-verlichting en een groene campingzone waar gebruikers zich engageren weinig afval te creëren in ruil voor gratis koffie en ontbijt. Bovendien werkt het festival samen met het Ministerie van Ideeën, een organisatie die een platform geeft aan jonge ondernemers – zogenaamde ‘ministers’ – met ideeën voor originele en laagdrempelige ecologische projecten.

Sommige organisatoren willen de impact van hun festival echter helemaal tot nul terugschroeven. Zo is het Limburgse Afro-Latino het eerste festival in de Benelux dat zichzelf volledig CO2-neutraal kon noemen. De organisatie haalt alle energie voor haar installaties uit lokale en herbruikbare bronnen. Daarvoor maakt ze onder meer gebruik van zonnepanelen, een zonneboiler om de camping van verwarmd water te voorzien en zogenaamde Green Seats om muzikanten te laten overvliegen.

Organisator Kristof Henseler legt uit hoe Afro-Latino haar CO2-neutrale plannen in uitvoering bracht: ‘Het verbruik dat we nu vanuit zonnepanelen en klassieke energiebronnen creëren – je kan helaas niet zonder stroom of diesel bij transport, opbouw en afbraak van je materiaal – kunnen we gemakkelijk berekenen. Van dat getal trekken we af wat we zelf genereren, en de overblijvende CO2-uitstoot compenseren we met behulp van gespecialiseerde bedrijven. Die bedrijven gebruiken ons geld daarna om bossen aan te planten, maar ook om andere duurzame projecten te steunen.’

Vervoer nog steeds pijnpunt

Een groot probleem voor het organiseren van duurzame festivals bestaat erin dat organisatoren het transport van hun publiek niet volledig zelf kunnen controleren. Julie’s Bicycle, een organisatie die streeft naar duurzame oplossingen voor festivalvervuiling, geeft aan dat het transport van festivalgangers verantwoordelijk is voor 68 procent van de totale CO2-uitstoot van de Britse festivalsector. De organisatie pleit voor meer samenwerking tussen de muziekindustrie, plaatselijke overheden, reisagentschappen en ngo’s om de transportuitstoot zo klein mogelijk te maken. Of dat percentage ook voor België geldt is moeilijk na te gaan, maar de files en volle parkings rond grote festivals doen vermoeden dat de auto ook bij ons nog vaak als festivalvervoer gebruikt wordt.

In eigen land werken grote festivals als Rock Werchter en Pukkelpop nauw samen met bus- of spoordiensten om zoveel mogelijk festivalgangers via openbaar vervoer te laten afzakken. Kleinere festivals hebben echter vaak niet de mogelijkheden om dergelijke contracten af te sluiten. Dat gebrek proberen organisatoren via sensibilisering en originele projecten te compenseren. Zo moedigt wereldfestival Mano Mundo verenigingen aan om zelf bussen naar het festival in te leggen, en organiseert Dranouter op een geheime locatie een exclusief concert voor fietsers.

Verandering ligt bij festivalganger

Ondanks die initiatieven zijn het echter nog altijd vooral de festivalgangers die de duurzaamheid van een festival bepalen. Duizenden mensen die enkele dagen in een natuur- of landbouwgebied leven, eisen altijd een tol van de omgeving. Dat festivalbezoekers echter wel degelijk duurzame ideeën oppikken op festivals, doet vermoeden dat de nadruk op ecologie een impact kan hebben.

Daarom beschouwt Kristof Henseler het als de taak van duurzame festivals om niet enkel overtollige CO2-uitstoot weg te vegen, maar om toeschouwers ook aan te zetten tot acties buiten het festival: ‘Wij zien het ecologische aspect van ons festival als een kans om onze bezoekers op die manier ook als individu te sensibiliseren, om ze aan te zetten zich te engageren. We willen bezoekers er vooral op wijzen dat je met kleine inspanningen veel kan doen. Wat we doen is misschien niet zo spectaculair als sommige eco-stunts, maar jaar op jaar resultaten halen met een structureel project is voor ons veel meer waard dan wanneer we via “greenwashing” aan meer publiciteit zouden geraken.’