De Europese Consensus

De bevolking van Caïro heeft zich opnieuw verzameld op het Tahrirplein. In Spanje heeft de bevolking zich bij verkiezingen massaal uitgesproken tegen het gevoerde beleid van de voorbije jaren. En de Belgische bevolking kijkt onbegrijpend toe hoe de stekker nog eens uit de meer dan 520 dagen aanslepende regeringsvorming getrokken werd. 2011 zal geen afgewerkte jaaroverzichten opleveren, want de windhoos van de actualiteit maakt het inzicht van gisteren alweer onbegrijpelijk vandaag en de onvermijdelijke keuzes van vandaag zullen morgen alweer ontoereikende stappen blijken.

Einstein

Een van de meest geciteerde uitspraken van het jaar is ongetwijfeld Albert Einsteins stelling dat je een probleem niet kan oplossen door de manier van denken die het probleem gecreëerd heeft. Die overtuiging drijft de Egyptische verwerping van zowel de militaire machthebbers als de Moslimbroeders die met hen zaken willen doen. Ze was ook de motivatie achter de radicale positie van de Spaanse indignados, die uiteraard niet blij waren met de verwachte verkiezingsoverwinning van de conservatieven, maar evenmin nog eens carte blanche wilden geven aan de socialisten die verantwoordelijk geacht worden voor de immobiliënzwendel en de gigantische jeugdwerkloosheid.

Het is vreemd dat Einstein niet ingeroepen wordt bij de Belgische begrotingsbesprekingen. Nochtans zijn de neoliberale recepten die vanuit de Europese Leopoldwijk doorgeseind worden naar de Belgische Wetstraat gebaseerd op het soort economische wetenschap die de wereld diep in de problemen gebracht heeft. Schulden verminderen is inderdaad een deel van een noodzakelijk toekomstbeleid, maar dat geldt minstens evenzeer voor het creëren van voldoende en waardige werkgelegenheid, het omschakelen van de vervuilende fossiele economie naar een hernieuwbare energiepolitiek, het verkleinen van de onderwijskloof tussen elitescholen en de duizenden jongeren die zonder diploma het leven moeten aanvatten.

De Washington Consensus en de Europese Consensus

De harde hand van de structurele hervormingen heeft de voorbije decennia haar werk gedaan in het Zuiden, met de gekende ongelijkheden tot gevolg. Na de financiële crash van 1998 dwong het Internationaal Monetair Fonds Zuidoost-Azië tot sociale besparingen om zo snel mogelijk tot een budgettair evenwicht te komen. Tien jaar later bekenden de knappe koppen van Washington dat hun voorschriften mee verantwoordelijk waren voor armoede en ongelijkheid, en een snelle economische heropleving eerder bemoeilijkt dan vooruitgeholpen hadden.

Met de Amerikaanse financiële crisis van 2008 dacht iedereen dat de oude “Washington Consensus” definitief begraven werd en dat de dogma’s van privatisering, volkomen vrije markten en exportgeleide groei afgezworen werden ten voordele van een Green New Deal op basis van strakkere overheidsregulering en sociale participatie. De Europese Unie vertaalde dat in 2010 in concrete ambities voor duurzame, innovatieve en inclusieve economische groei.

Dat blijken nu woorden in de wind, want de enige harde eisen die de Leopoldwijk aan de Wetstraat stelt, gaan over besparingen en beperkingen van sociale uitgaven. Die “Europese Consensus” is een koude douche voor al wie dacht dat de toekomst rechtvaardiger, duurzamer en menselijker moest worden.

Hessel

Ook de 94-jarige Franse diplomaat Stéphane Hessel, wereldberoemd sinds de publicatie van zijn pamflet Neem het niet!, vreest dat de afwijzing van het Europese project zal leiden tot de hergeboorte van onverdraagzame en autoritaire staten.

Hessels “jongere” Algerijnse collega Lakhdar Brahimi (78) beweegt zich in de positievere dynamiek van de Arabische Lente. Zijn aanbevelingen vallen niet onder de sixpack-logica, maar zijn ook voor ons relevant: ‘Eén: strijden tegen corruptie. Mensen hebben het gevoel dat heel veel van de collectieve middelen verkwist of gestolen worden door de heersende elites. Twee: respect voor de rechtsstaat. Burgers hebben recht te weten welke hun onvervreemdbare rechten en verantwoordelijkheden zijn. Uiteindelijk komt democratie daarop neer: een samenleving waarin de overheid niet uit dieven bestaat en de burgers rechten hebben.’

En die rechten, zou Hessel zeggen, zijn niet alleen politiek, maar ook sociaal en economisch. En ze gelden voor iedereen. Ook, en vooral, in tijden van crisis.