De andere terreuroorlogen van 11 september

In de nasleep van de aanslagen van 11 september betuigden Rusland en China alle steun aan president Bush en zijn strijd tegen het terrorisme. In de praktijk bleek echter dat beide landen de aanslagen van 11 september gebruikten om binnenlandse, islamitische groepen harder aan te pakken. Rusland kon voortaan de Kaukasus regio genadeloos aanpakken zonder kritiek van de VS en ook China voerde haar strijd tegen de Oeigoeren op in naam van de strijd tegen de globale Jihad.

‘Eerste linie tegen het “groene gevaar”’

‘We beseffen nu dat we de plaag van terrorisme in Tsjetsjenië met andere ogen moeten bekijken’ zo stelde George Robertson, toenmalig Secretaris-Generaal van de NAVO na de aanslagen van 11 september. Rusland werd na 11 september volgens professor John Russel gezien als de eerste lijn van defensie gezien tegen het “groene gevaar” en kreeg daarom vrije kaart in zijn strijd tegen het “globale” terrorisme van radicaal islamistische groepen die ijverden voor een islamitisch kalifaat in de Kaukasus. Ondertussen bleef het conflict niet alleen beperkt tot Tsjetsjenië maar verspreidde het zich ook naar andere gebieden in de regio zoals naar Dagestan.

Sinds 2009 is er volgens het Kremlin officieel een einde gekomen aan de oorlog. Desondanks is er volgens Kaukasus-expert Richard Giragossian zeker geen einde aan de fundamentele oorzaken van het conflict. ‘Er is een intifada aan de gang in de Noord-Kaukasus, en die is net zo reëel en krachtig als in Gaza’ zo stelt Richard Giragossian. Tegenwoordig richten gewapende groepen in de Kaukasus zich niet meer alleen op hun strijd tegen Rusland, maar gaat het ook om een onderlinge strijd tussen rebellengroepen om macht en geld. Zolang de Russische overheid echter niets doet aan de onderlinge oorzaken van het conflict, zal de Kaukasus volgens Giragossian een etterende regio blijven.”

Strijd tegen de Oeigoeren

Ook de Chinese overheid stelde haar strijd tegen de Oeigoeren na de aanslagen van 11 september voor als een strijd tegen het internationale terrorisme. ‘De wereldwijde campagne tegen terrorisme heeft Peking het perfecte excuus gegeven om de bevolking van Xinjiang harder dan ooit te onderdrukken’ zo stelt Brad Adams directeur van de Azië-afdeling bij Human Rights Watch.  De Oeigoeren zijn een islamitische bevolkingsgroep die zich hoofdzakelijk bevindt in de provincie Xinjiang in het Westen van China. Al decennialang ijveren sommigen van de Oeigoeren voor onafhankelijkheid, soms door middel van aanslagen en sporadisch ook met steun van Al Qaeda.

De NAVO van het Oosten

De Chinese bezorgdheid over binnenlands terrorisme heeft tot een nauwere regionale samenwerking geleid in de vorm van de Shanghai Cooperation Council (SCO). Deze organisatie die opgericht is in 2001 en bestaat uit China, Rusland, Kazachstan, Oezbekistan, Tadzjikistan en Kirgizië, richt zich vooral op terrorismebestrijding en regionale veiligheid. Het belangrijkste streefdoel van China en Rusland is echter om via de SCO een tegenwicht te bieden tegen de Amerikaanse invloed in Centraal-Azië, een regio die volgens het 2008 BP energy survey 21 procent van de wereldwijde olievoorraden en 45 procent van de wereldwijde gasvoorraden bevat. ‘De SCO zou een OPEC met bommen kunnen zijn’ zo stelt David Wall, expert Centraal-Azië aan de University of Cambridge.

Sinds 11 september heeft de VS immers zijn militaire aanwezigheid in Centraal-Azië sterk opgebouwd via de invasie van Afghanistan, maar ook via militaire basissen in landen rondom Afghanistan. De SCO heeft hierop gereageerd door de VS in 2005 op te roepen om Centraal-Azië militair te verlaten. Daarnaast heeft Ruslands weerstand tegen deze militaire aanwezigheid er ook voor gezorgd dat de president van Kirgizië Kurmanbek Bakiyev in 2009 de beslissing heeft genomen om de Amerikaanse militaire basis, die zich op haar grondgebied bevond, te sluiten.

Desondanks oefent de SCO momenteel nog niet de invloed uit die het zou kunnen uitoefenen. Sinds haar oprichting zijn er door onderlinge verdeeldheid nog geen nieuwe lidstaten toegetreden, ook al hebben een aantal landen zoals Iran obersavtiestatus gekregen. Ook zorgt de concurrentie tussen China en Rusland ervoor dat de SCO nog niet tot een sterk, gemeenschappelijk blok is kunnen uitgroeien.