China overweegt 'uitlaatklep' voor boze burgers af te schaffen

De shangfang is een overblijfsel uit de tijd van de grondlegger van het Chinese communisme, Mao Zedong. Het was een blijk van welwillendheid van de overheid aan het adres van de boze burger. Ruim vijftig jaar konden Chinezen die vonden dat hen onrecht was aangedaan door lokale overheidsfunctionarissen of rechters, hun verhaal kwijt op het Petitiebureau. Maar volgens Chinese onderzoekers is het systeem niet meer van deze tijd. Zij stelden een hervormingsplan op dat is voorgelegd aan de hoogste echelons binnen de Chinese regering.

Maar Peking aarzelt. Het voorstel komt net op het moment dat China woelige tijden doormaakt. De afgelopen maanden kenmerkten zich door gewelddadige etnische conflicten en rellen. Ondanks de mediacensuur sijpelden verschillende berichten over volkswoede toch door via de staatsmedia. Het staatspersbureau Xinhua maakte begin deze maand zelfs melding van rellen tussen duizenden Hui-moslims en Han-Chinezen in de provincie Henan. Bij de rellen vielen volgens het persbureau zeven doden en 42 gewonden. De rellen braken volgens een regeringsverklaring uit na een eenvoudig verkeersongeluk.

Ook elders in China werden de afgelopen weken rellen gemeld. In Hanyuan de provincie Sichuan, raakten 100.000 boeren slaags met de politie. Zij waren woedend omdat ze tegen een lage compensatie hun land moeten afstaan voor de bouw van de Drieklovendam, de grootste waterkrachtcentrale ter wereld.

Ondanks de economische groei in China, groeit bij veel rechteloze Chinezen de woede en frustratie. Volgens de Chinese afdeling van de Amerikaanse rechtenorganisatie Human Rights, deden in september drie miljoen mensen mee aan demonstraties en protesten. In meer dan honderd gevallen liepen de protesten uit op gewelddadige confrontaties met de lokale politie.

De demonstranten - vaak boeren, arbeiders en etnische minderheden – vertegenwoordigen een breed spectrum van achtergestelde groepen. Omdat ze geen stem hebben, uiten ze hun onvrede op andere manieren. De toenemende sociale spanning geeft een indicatie van een groeiende kloof tussen rijk en arm en de corrupte praktijken van overheidsfunctionarissen. Volgens statistieken van de Wereldbank is de inkomensongelijkheid in China momenteel groter dan die in India en nadert ze met rasse schreden die in Latijns-Amerika.

De shangfang is voor deze groep een uitlaatklep, erkent Yu Jianrong, onderzoeker aan de Chinese Academie voor Sociale Wetenschappen die het team leidt dat het hervormingsplan uitwerkte. Maar het petitiesysteem staat volgens hem een samenleving met een modern rechtssysteem in de weg. Chinezen die zich gegriefd voelen door de lokale overheid, beklagen zich soms maandenlang bij petitiebureaus en mijden langdurige gerechtelijke procedures. Het snel stijgende aantal klachten heeft het systeem compleet lamgelegd en er heerst alom ontevredenheid, constateert Yu. Vorig jaar ontving het Petitiebureau meer dan tien miljoen petities, maar in slechts twee van de duizend gevallen werden die gehonoreerd.

Mensen zijn boos over onze plannen het petitiesysteem af te schaffen, zegt Yu. Maar wat wij uiteindelijk willen is een rechtssysteem om het oude systeem te vervangen. Het is juist als het systeem niet wordt hervormd, dat de politieke gevolgen voor de overheid catastrofaal kunnen zijn.”(JS/ADR)