China krijgt vat op Centraal-Aziatische olie

De snelgroeiende Chinese economie heeft de komende jaren veel olie nodig en China is koortsachtig op zoek naar nieuwe energiebronnen. Al sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie eind 1991, probeert China de banden aan te halen met de Centraal-Aziatische republieken. Tot nu toe leidde dat echter tot weinig successen. Bijna alle gas en olie uit de regio bleef via de oude netwerken naar Europa en Rusland vloeien. Turkmenistan, Tadzjikistan, Oezbekistan en Kirgizië zijn in economisch en militair opzicht allemaal nauw verbonden met Moskou.

Nu slaagde de China National Petroleum Corp (CNPC), China’s grootste olieproducent, erin PetroKazakhstan over te nemen. Het belang van deze overname zit ook in het feit dat Kazachstan een bevriend buurland is met grote oliereserves, zegt Pang Changwei, onderzoeker van de China Petroleum Universiteit in Peking. De politieke risico’s voor onze bedrijven zijn hier veel kleiner dan in een land als Sudan, waar we ook grote oliebelangen hebben.

Aan de overname ging een langdurig diplomatiek offensief vooraf. In 2001 werd de Shanghai Cooperation Organisation opgericht, een militaire alliantie tussen Peking en Moskou die onder meer tot doel heeft de Amerikaanse invloed in Centraal-Azië te verminderen. In 1997 sloten Kazachstan en China een overeenkomst over de aanleg van een 3000 kilometer lang oliepijpleiding, die olie vanuit West-Kazachstan naar de Chinese provincie Xinjiang moet transporteren. De eerste fase van dat project, van Atasu in Centraal-Kazachstan naar Xinjiang, wordt naar verwachting aan het einde van dit jaar afgerond. China slaagde er ook om een 60 procent van de aandelen van het Kazachstaanse staatsoliebedrijf Aktobemunaigaz te verwerven, nadat het beloofde de komende twintig jaar aanzienlijke investeringen te zullen doen in de ontwikkeling van het bedrijf.

In Kazachstan heeft China flinke concurrentie te duchten van oliegiganten zoals Chevron, Exxon Mobil en Shell, die al jaren succesvol opereren in het land. Analisten verwachten dat door overname van PetroKazakhstan de competitie tussen oliebedrijven in de regio rond de Kaspische Zee zal oplaaien. Als de Chinese behoefte aan olie groeit, zullen grote oliebedrijven en grote olieconsumerende landen proberen om China op het overnamepad te dwarsbomen, zegt Liu Ming, onderzoeker aan de Chinese Academie voor Sociale Wetenschappen.

Hoewel de strijd om PetroKazakhstan positief uitpakte voor China, had CNPC wel een paar horden te nemen voordat het zover was. CNPC bood 4,18 miljard dollar voor PetroKazakhstan om twee Indiase maatschappijen, Mittal en Oil and Natural Gas Corporation (ONGC), buiten spel te zetten. De regering van Kazachstan ging pas akkoord met de overname als CNPC 33 procent van de aandelen van PetroKazakhstan verkocht aan het staatsoliebedrijf KazMunaiGaz. Ook slaagde China er in om te voorkomen dat het Russische bedrijf Lukoil op het laatste moment de overname blokkeerde.

Eerder dit jaar mislukte een Chinese poging om de Amerikaanse olieproducent Unocal Corp over te nemen. Een bod van het Chinese bedrijf CNOOC Ltd, moest worden ingetrokken omdat het Amerikaanse Congres dwars lag.

In Oezbekistan leidde de Chinese diplomatie nog niet tot grote successen, hoewel in mei van dit jaar een overeenkomst werd getekend voor een nieuw partnerschap met Peking. CNPC tekende een overeenkomst met zijn Oezbeekse tegenhanger om 600 miljoen dollar te investeren in Oezbeekse olievelden. Maar het zal nog jaren duren voordat China van die overeenkomst concreet resultaat zal zien.

China deed ook enkele bescheiden investeringen in Turkmenistan, in de vorm van verbetering van een raffinaderij en enkele oliebronnen in het Shatlyk-veld. Het land deed ook pogingen om Ashgabat over te halen een pijpleiding naar Xinjiang aan te leggen, maar besprekingen over die plannen leidden vooralsnog tot niets.

Kazachstan kan China zo’n twintig miljoen ton olie per jaar leveren, maar dat dekt slechts 5 procent van de geschatte benodigde Chinese olie-import. Op dit moment komt 58 procent van de Chinese olie-import uit het Midden-Oosten. Het International Energy Agency verwacht dat China in 2015 minimaal 70 procent van zijn olie uit het Midden-Oosten zal importeren. (JS/ADR)