Is China de grote weldoener in Afrika?

Peking beloofde gisteren (maandag) volledige hulp aan Afrika op het gebied van landbouw en infrastructuur. Eerder al beloofde het land tien miljard dollar aan concessionele leningen aan Afrikaanse landen, verspreid over een periode van drie jaar.
Tijdens het Forum on China-Africa Co-operation in Sharm el-Sheik (Egypte) kreeg China lof voor de hulp die het zonder beperkende voorwaarden verstrekt. “China is in staat gebleken zijn economie te ontwikkelen zonder andere landen te plunderen en het Chinese economische wonder is een bron van trots en inspiratie”, zei de Zimbabwaanse president Robert Mugabe tijdens het forum. Pekings betrokkenheid bij het continent is volgens Mugabe “een voorbeeld voor de rest van de wereld”.

Kolonialistisch

In de marge van het forum klonken echter andere geluiden. China kreeg ook kritiek, omdat het alleen maar geïnteresseerd zou zijn in de natuurlijke rijkdommen in Afrika. Vice-minister Zhai Jun van Buitenlandse Zaken verklaarde tegenover journalisten dat China geen “hegemonie” zoekt in Afrika. “China zal Afrika niet imperialistisch behandelen. China wijst niet met de vinger en intimideert Afrikaanse landen niet”, zei hij. Het land zal zich “niet kolonialistisch” gedragen.
In de opmerkingen van Zhai klonk de toon door die ook sommige Chinese commentatoren aanslaan. Zij stellen dat de kritiek op China voortkomt uit afgunst, omdat westerse landen Afrika nog steeds behandelen als een kolonie. “Europeanen zien Afrika als hun achtertuin”, schreef de Global Times, een tabloid uitgegeven door het communistische Volksdagblad. “Natuurlijk vinden ze het niet leuk dat China zich op hun ‘territorium’ begeeft.”
Peking heeft altijd ontkend dat het op enigerlei wijze de westerse koloniale expansie in Afrika wil ‘kopiëren’. Eerder dit jaar spraken afgevaardigden bij de jaarlijkse sessie van het Chinese parlement wel over werkgelegenheid voor meer dan een miljoen Chinezen in diverse Afrikaanse landen. Een voorstel daartoe kwam van Zhao Zhihai, onderzoeker aan de Academie voor Landbouwwetenschappen in Zhangjiakou, in de provincie Hebei.
Zhao had eerder Ethiopië en Guinee bezocht om de mogelijkheden voor samenwerking op het gebied van landbouw te onderzoeken. Hij stelde dat de onderontwikkelde landbouw in Afrika werk kan verschaffen aan meer dan een miljoen Chinese arbeiders. “In het huidige economische klimaat, met zoveel werklozen, kan China baat hebben bij het vinden van werk in Afrika. In Afrika daarentegen kan men profiteren van onze kennis van het ontwikkelen van land en gewassen”, zei Zhao tegen de parlementariërs. 
 
Hij suggereerde dat Peking voor een langetermijnstrategie moet kiezen als het gaat om het tewerkstellen van Chinese arbeiders in Afrika. Alleen dan kan het land twee van zijn grootste problemen - voedselzekerheid en werkgelegenheid - oplossen.

Gewetenloos

Zhao’s voorstel werd niet officieel omarmd, maar het kreeg veel aandacht in de media en lokte reacties uit op internetforums. “Eindelijk horen we eens iets zinnigs van onze afgevaardigden in het parlement”, schreef iemand, bedoeld als sneer naar het Nationale Volkscongres, dat in het land ook wel een ‘rubberstempel’ wordt genoemd.
 
Op het forum tianya.cn suggereerde iemand dat Angola, Congo en Equatoriaal-Guinea ‘buitenposten’ van China moeten worden, als onderdeel van een strategie waarbij Afrika moet gaan dienen als plaats waar China land kan kopen en arbeiders kan tewerkstellen.
De Chinese belangstelling voor Afrika is onderdeel van een wereldwijde race waarbij landen uit zijn op de olie- en mineralenvoorraden op het continent. Hoewel China dus niet het enige land is met interesse in de Afrikaanse delfstoffen, krijgt het wel meer kritiek dan welk ander land ook voor zijn stevige diplomatieke en commerciële expansie op het continent.
De hulp die premier Wen Jiabao dit jaar aanbood tijdens het China-Afrika Forum was het dubbele van het bedrag dat president Hu Jintao tijdens de laatste top in 2006 noemde. Toen beloofde Peking vijf miljard dollar hulp over een periode van drie jaar. Ook werden er overeenkomsten getekend om de schulden van 31 landen te verlagen of kwijt te schelden.
 
Critici zeggen dat Peking gewetenloos te werk gaat. Het land zou mensenrechten niet respecteren en weinig oog hebben voor milieukwesties. Chinese overheidsbedrijven sloten lucratieve deals met dictatoriale regimes in Afrika. In oktober kocht China International Fund in Guinee bijvoorbeeld voor zeven miljard dollar olie- en mineralenrechten. Guinee heeft een militair bewind dat verantwoordelijk wordt gehouden voor een recent bloedbad waarbij 150 mensen omkwamen. Zij demonstreerden voor meer democratie.
Peking onthoudt zich van bemoeienis met de binnenlandse politiek in Afrikaanse landen. “China’s hulp aan Afrika is niet verbonden, en zal ook nooit verbonden worden, met politieke voorwaarden”, zei de Chinese premier Wen Jiabao tijdens de gisteren afgesloten top.