Centraal-Amerikaanse landen denken aan oprichting regionaal leger

De jongste weken werden tientallen leden van jeugdbendes in Guatemala vermoord. De autoriteiten schrijven de moordpartijen toe aan een onderlinge bendeoorlog. Maar de Guatemalaanse Ombudsman voor de Mensenrechten Sergio Morales spreekt dat tegen. Hij zegt dat er een sociale schoonmaak aan de gang is in zijn land: de bendeleden worden vermoord door externen, mogelijk de politie.

De maras vormen al jaren een ware sociale plaag in de meeste Centraal-Amerikaanse landen. Sinds twee jaar opteren verschillende landen, vooral Honduras en El Salvador, voor een erg repressieve aanpak. Maar ook de ‘mano dura’ (harde hand) lijkt niets te vermogen tegen de brutaliteit van de maras. Hun aantal wordt nog steeds geschat op 100.000 leden in Centraal-Amerika.

In het Hondurese Tegucigalpa steken de staatshoofden van de zeven Centraal-Amerikaanse landen plus Mexico vandaag (donderdag) en morgen de koppen bijeen over de aanpak van het fenomeen. Er liggen verregaande plannen op tafel.

De landen denken aan de invoering van een regionale snelle interventiemacht tegen terrorisme en drughandel, een regionaal arrestatiebevel en de invoering van één paspoort en visumsysteem voor heel Centraal-Amerika. Het meest controversieel is het idee om een regionaal leger in te voeren. De Costaricaanse president Abel Pacheco liet dinsdag al weten dat hij geen akkoord tekent als daarvan sprake is. Costa Rica heeft geen leger en ziet het nut van dergelijke maatregelen niet in.

Ook Guatemala maakt voorbehoud. Frank LaRue, het hoofd van de Guatemalaanse Mensenrechtencommissie, zegt dat zijn land een structurele oplossing nastreeft. Dat betekent aandacht hebben voor preventie van sociale problemen die aan de wortel liggen van de maras. Maar El Salvador beschouwt de maras eerder als een vorm van georganiseerde misdaad die handelt in drugs en terreur en wijst op banden met het internationale terrorisme.

De Salvadoraanse politie wil de maras bestrijden in het kader van de internationale oorlog tegen de terreur, eventueel met hulp uit Washington. De Verenigde Staten zijn vragende partij. Agenten van de federale inlichtingendienst FBI pleegden onlangs overleg met collega’s uit Guatemala, Honduras en El Salvador. Washington heeft een aantal bendeleden al op zijn lijst van gezochte terroristen gezet.

De VS waren in de jaren 80 de bakermat van de twee meest gewelddadige bendes, de ‘Mara Salvatrucha’ en ‘Mara 18’. Ze werden opgericht door criminelen binnen de Salvadoraanse migrantengemeenschap in Los Angelos die naar hun geboorteland werden gedeporteerd. Maar nu hun volgelingen in Mexico, Guatemala, Honduras, El Salvador en Nicaragua de scepter zwaaien, bedreigen ze ook de VS.

Alle landen van Centraal-Amerika zijn het er hoe dan ook over eens dat een nationale aanpak van het fenomeen van de maras gedoemd is te mislukken. Tijdens de voorbereidende vergaderingen voor de top werd de ‘mano dura’-aanpak van Honduras en El Salvador failliet verklaard.

Ook mensenrechtengroepen zijn tegen omdat ze vrezen dat een regionaal leger de jeugd in Centraal-Amerika bijzonder zwaar zal aanpakken. Onder meer de VN-kinderrechtenorganisatie Unicef veroordeelt het optreden van de politie in Honduras en El Salvador.

Luis Guillermo Solís, een onderzoeker van de Latin American Faculty of Social Sciences (FLACSO), gelooft niet dat een regionaal leger de oplossing vormt tegen de georganiseerde misdaad. “De maras worden gezien als een kwaad dat met wortel en tak kan uitgeroeid worden in de samenleving, maar dat is een illusie.” De wortels van het probleem liggen in het feit dat de helft van de bevolking in Centraal-Amerika in de armoede leeft.

Tijdens de laatste drie decennia van de vorige eeuw werd Centraal-Amerika geplaagd door burgeroorlogen. Het laatst conflict eindigde in 1996 met de ondertekening van een vredesakkoord in Guatemala. De regio heeft echter nooit de kans gehad om te herstellen. De jongste jaren werd Centraal-Amerika geteisterd door een reeks natuurrampen die de sociale problemen enkel hebben versterkt. (MM)