Burundezen kampen met paradox van verplichte ontwapening

Een inwoner van Bujumbura slaakt een zucht van verlichting nadat de politie bij een huiszoeking zijn kalasjnikov over het hoofd gezien heeft. “Ik heb mijn wapen goed verborgen”, vertelt hij. “Ik zou niet aanvaarden dat ze me het afnemen op het moment dat de veiligheidssituatie verslechtert.”
In de Burundese hoofdstad verlopen de controles van de politie net als in de rest van het land erg ruw. De politie valt in de vroege ochtend een wijk binnen waarvan ze vermoedt dat er veel wapens opgeslagen liggen, en doorzoekt huis na huis. Het is erg moeilijk om de bevolking te overtuigen omdat ze niets in ruil krijgt voor het inleveren van een wapen. De meeste Burundezen willen koste wat het kost hun wapen houden omdat ze er tijdens de burgeroorlog tot tweehonderd dollar voor betaald hebben. Iedereen wil dat de politie het land ontwapent, maar dan wel liefst de buren.

Klimaat van onzekerheid

De laatste maanden maakt de bevolking zich immens zorgen over de verslechterende veiligheidssituatie. Verhalen over moorden op straat in volle daglicht en afpersing door mannen in legeruniformen zorgen voor een onzeker klimaat in een al gespannen politieke situatie.
De Burundezen willen niet terug naar hun gewelddadige verleden en hebben hun overheid gevraagd om in te grijpen. In februari vroegen meer dan zeventig vrouwenorganisaties de president om de bevolking te ontwapenen. “Vox populi, vox Dei”, zegt de woordvoerder van de Nationale Politie, Chanel Ntarabaganyi . “We kunnen niet anders dan gehoorzamen.” De moord op een Franse vrijwilligster van Action Contre le Faim in Burundi heeft de druk op de regering om iets te ondernemen nog opgevoerd.
Maar in het huidige klimaat levert de gedwongen ontwapening maar weinig resultaat op. In februari en maart heeft de politie amper 119 geweren, 115 granaten en een mortier in beslag kunnen nemen. Een magere oogst, want uit een onderzoek in 2007 door de Nationale Liga voor de Mensenrechten Iteka en de Zwitserse ngo Small arms survey blijkt dat zo’n honderdduizend gezinnen een illegaal wapen bezitten, vooral in de hoofdstad en de grensprovincies.

Mogelijke alternatieven

Bovendien volgen er geen sancties tegen de burgers waarbij een wapen is ontdekt. Enkel wie ervan verdacht wordt dat wapen ook bij een crimineel feit gebruikt te hebben, wordt vervolgd. “De gedwongen ontwapening kan niets uitrichten tegen de professionelen die achter de onzekerheid zitten”, zegt een militair die sinds kort op rust is. “Mensen willen hun wapens niet inleveren als ze weten dat ze op elk moment ongewenst bezoek kunnen krijgen.”
Als alternatief voor de huiszoekingen stellen de vrouwenorganisaties een geïntegreerde campagne voor: sensibilisering, vrijwillige opgave van wapens en pas daarna een gedwongen ontwapening voor wie weigert. Dat voorstel verschilt niet erg van de opdracht van de Technische Commissie belast met de ontwapening van burgers. Die commissie werd in 2006 opgericht en biedt burgers een financiële compensatie voor hun wapen. Daarmee kunnen ze dan een ontwikkelingsproject beginnen, zoals een school of gezondheidscentrum.
Maar de middelen die door de overheid beloofd waren, laten op zich wachten. Intussen gaat de Nationale Politie, die overtuigd is van haar methode,  onverminderd door met de controles. (InfoSud/vertaling: IPS)