'Buitenlandse steun voor M23 moet stoppen'

‘De VS zijn bezorgd over de hervatte externe steun aan de M23-rebellen’, vertelt Kerry tijdens een speciale ministeriële zitting van de VN Veiligheidsraad op donderdag 25 juli. Human Rights Watch (HRW) en een VN panel van experts publiceerden elk een rapport met bewijzen dat Congo’s buurland, Rwanda, de M23-rebellen blijft steunen. Kerry noemde Rwanda niet expliciet tijdens zijn verklaring. Hij spoorde enkel ‘regionale actoren aan meer terughoudendheid aan de dag te leggen en een constructieve houding aan te nemen om de grondoorzaken van het conflict permanent op te lossen’. Kerry had donderdag ook gesprekken met de ministers van Buitenlandse Zaken uit Congo en Rwanda.

Congolese crisis

In de DRC zijn momenteel duizenden burgers op de vlucht. Het oosten van Congo, Kivu, is al jaren een lappendeken van gewapende groepen. Humanitaire crisissen en terugkerend geweld blijven de regio teisteren. Begin 2013 werd een Raamovereenkomst over Vrede en Samenwerking ondertekend door Afrikaanse leiders en een VN vredesmissie overzag een vredesproces tussen de Congolese overheid en de M23-groepering, maar deze gesprekken liepen vast.

De VN-interventietroepen mogen indien noodzakelijk offensieve operaties uitvoeren, met of zonder het Congolese leger, tegen gewapende groepen die de vrede in het oosten van de DRC bedreigen. Recente informatiebronnen spreken van een relatieve vooruitgang door het Congolese leger, maar ook over een hevige weerstand door M23. ‘De komende weken zullen belangrijk zijn. M23 toont geen tekenen bereid te zijn een stap terug te zetten’, zegt James Bays van de VN. 

‘Een einde maken aan de straffeloosheid’

Volgens een expertpanel van de VN kan de M23 gemakkelijker rekruteren in Rwanda door de hulp van sympathiserende legerofficieren. Eerder deze week bracht HRW een rapport uit met de bevestiging dat het Rwandese leger rechtstreeks de M23 rebellen steunt. De publicatie brengt getuigenissen dat wapens, munitie, soldaten en rekruten de grens blijven oversteken. Het rapport geeft ook een lijst van oorlogsmisdaden begaan door de rebellen. Deze misdaden variëren van terechtstellingen en verkrachtingen tot gedwongen rekruteringen onder mannen en jongens. 

‘Ik wil hier vandaag welwillend zijn, maar alle partijen moeten meteen hun steun aan gewapende groepen stopzetten. Alle overheden moeten hun burgers ter verantwoording stellen als ze mensenrechten schenden of de wet misbruiken. We moeten dit tijdperk van straffeloosheid beëindigen’, zei Kerry tijdens de zitting.

Woord en wederwoord

Door topdiplomaten zoals Kerry wordt Rwanda niet officieel bij naam genoemd. Mary Robinson, speciale gezant voor de Grote Meren, is al iets explicieter: ‘Jammer genoeg zijn er geloofwaardige rapporten die tonen dat sommige activiteiten van de gewapende groepen “door verschillende partijen die de raamovereenkomst ondertekenden” gesteund worden.’ Met haar uitspraak dinsdag 24 juli is Jen Psaki, woordvoerster van het Witte Huis, nog duidelijker: ‘Het HRW rapport heeft een duidelijke zaak naar voren gebracht. De VS erkennen de inhoud ervan. We roepen de Rwandese autoriteiten op steun aan de rebellen onmiddellijk stop te zetten, zijn militair personeel in het oosten van Congo meteen terug te trekken en zijn beloftes onder de raamovereenkomst na te leven.’  

De aanklacht wordt ontkend door Rwanda. Het land beschuldigt de DRC ervan zijn territorium te bombarderen. Kerry maakte een indirecte opmerking over het feit dat het Congolese leger ervan beschuldigd wordt samen te werken met de Democratische Bevrijdingstroepen van Rwanda (FDLR). Leden van deze rebellenbeweging participeerden in de Rwandese genocide in 1994.

Op de vraag van een Aljazeera journalist aan Louise Mushikiwabo, Rwandese minister van Buitenlandse Zaken, of haar overheid zich door Kerry aangesproken voelde, antwoordde ze ontwijkend en dat ze ‘hoopte van niet. Ondanks de vele rapporten van vorig jaar en zelfs de meest recente, heeft Rwanda vooral nood aan stabiliteit en samenwerking met de DRC.’ Mushikiwabo erkent de aantijgingen niet. ‘Het zijn allemaal activisten die overleven door dit soort nieuws te brengen’, zei ze tijdens het interview.

Geen unicum  

Kerry’s boodschap is geen unicum. In juli vorig jaar werd een soortgelijke oproep gedaan. Zijn initiatief is ook geen teken dat de VS bereid zijn sancties op te leggen als de overheden hun steun aan de gewapende groepen niet beëindigen. Dit doet sommigen vermoeden dat het weer een ‘lege oproep’ is, zonder dat iemand gewaarschuwd wordt of onder druk gezet. ‘Deze oproep heeft net zoals die van vorig jaar geen tanden’, merkte een Amerikaanse journalist op tijdens de dagelijkse persbriefing in het Witte Huis dinsdag.